Status

- Katendrecht is een voormalig dorp, thans wijk in de provincie Zuid-Holland, in de gemeente en stad Rotterdam (en daarbinnen vallend onder gebied, t/m 2013 deelgemeente Feijenoord). Het was een zelfstandige gemeente t/m 1811. In 1812 overgegaan naar gemeente Charlois. Per 1-4-1817 weer afgesplitst tot zelfstandige gemeente, in 1874 weer over naar gemeente Charlois, die op haar beurt per 28-2-1895 is opgegaan in de gemeente Rotterdam. De reden was dat Rotterdam ruimte nodig had om haar havens uit te breiden. In het jaar van annexatie is Rotterdam reeds begonnen met de aanleg van de Rijnhaven en Maashaven, waardoor het eiland een schiereiland werd; het huidige eiland is nog slechts in het oosten aan het vasteland verbonden.

- Wapen van de voormalige gemeente Katendrecht.

Naam

Bijnamen
Verwijzend naar het roemruchte verleden van Katendrecht stond het ook wel bekend onder de benamingen Zeemanskwartier, hoerenbuurt en Chinatown. De huidige volksmond-naam is De Kaap, referend aan de huidige gedaante als schiereiland.

Oudere vermeldingen
1199 kopie 18e eeuw Catendreth, 1242 kopie 1400 Cathendrecht.

Naamsverklaring
Gevormd uit drecht 'veer, bevaarbaar water' en een onduidelijk eerste deel, misschien katen 'kleine boerderijen' of een persoonsnaam Kate.(1)

Ligging

Katendrecht ligt in Rotterdam-Zuid en grenst in het N aan de Rijnhaven en de Kop van Zuid, in het W aan de Maastunnel, in het Z aan de Maashaven en de Tarwewijk en in het O aan de Hillelaan en de Afrikaanderwijk.

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente Katendrecht, die alleen het gelijknamige dorp omvat, 64 huizen met 688 inwoners. Tegenwoordig heeft de wijk ca. 2.000 huizen met ca. 4.000 inwoners.

Geschiedenis

In de 19e eeuw ontvluchtten veel rijke families de stad Rotterdam, vanwege de stank, de warmte en de drukte van de uit zijn jasje barstende stad, naar het platteland en lieten daar riante villa's bouwen. Een van de geliefde oorden was het dorp aan de overkant van de rivier: Katendrecht. Ook recreatief gingen vele Rotterdammers regelmatig met de veerpont naar het dorp om daar van de frisse buitenlucht en het mooie uitzicht op de rivier en hun stad te genieten. In 1895 werd het dorp ingelijfd bij de gemeente Rotterdam. Door de ingebruikname van de Nieuwe Waterweg in 1872 nam het scheepvaartverkeer bij Rotterdam toe en moesten de havens worden uitgebreid, om het Duitse achterland beter te kunnen bedienen dan concurrerende havens.

De stap naar de zuidoever van de rivier werd gemaakt, waar de Entrepothaven en Binnenhaven ontstonden. Verder werd de Rijnhaven gegraven, aanvankelijk als berghaven voor Rijnschepen: als binnenvaartschepen in de winter de Rijn niet konden opvaren door bevriezing, konden de zeeschepen hier toch hun lading lossen. De Rijnhaven bleek een succes en al snel werd ook de Maashaven Z van Katendrecht aangelegd. Voor de aanleg van deze havens is het overgrote deel van het dorp afgebroken: ongeveer 700 huizen, boerderijen, buitenplaatsen en de kerk. Zo'n 3.500 bewoners werden gedwongen hun heil elders te zoeken. Van het mooie landelijke dorp aan de rivier was weinig meer over...

Later zijn de havens met allerlei faciliteiten uitgebreid, waardoor bijvoorbeeld zeeschepen hun lading direct konden overzetten op binnenschepen, waardoor zo min mogelijk tijd verloren ging. Er kwamen silo's en loodsen voor tijdelijke opslag van goederen en voor overslag over land. De Wilhelminapier werd gebouwd, die de thuisbasis werd van de befaamde Holland Amerika Lijn. Deze firma liet in 1922 de San Franciscoloods bouwen, met een lengte van 350 meter en een diepte van 70 meter in die tijd de grootste havenopslagloods ter wereld. In 1944 zijn de Rotterdamse havens, ook in deze omgeving, door de Duitsers vernield. Door bommen schoven de kaden en loodsen van hun fundering en stortten in. Bij het herstel van de havens van Katendrecht na de oorlog is 70.000 ton puin verwijderd.

Na de oorlog is het op Katendrecht nog enkele decennia een drukte van belang geweest door onder meer het laden en lossen van schepen, vrachtwagens en treinen. Toen de havenactiviteiten zich meer richting zee verplaatsten, werd het stiller in de Rijnhaven en kwamen loodsen leeg te staan. Inmiddels zijn de loodsen herbestemd en hebben zich er allerlei bedrijven in gevestigd, zoals Theater Walhalla in Fenixloods I en de Food Factory, Circus Rotjeknor en de circusopleiding van Codarts in Fenixloods II. (bron en voor nadere informatie zie Ons Rotterdam, jaargang 2017, nummer 2)

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van Katendrecht, kun je terecht bij de volgende instantie en literatuur:

"Doel van de in 2009 opgerichte Stichting Historisch Katendrecht is het verzamelen, onderzoeken, vastleggen, bewaren en bekend maken van de lokale geschiedenis, om zo bij anderen de belangstelling voor en de kennis van deze geschiedenis te bevorderen. Dit niet alleen om te voorkomen dat het nog beschikbare materiaal (zoals foto’s, verhalen, publicaties, e.d.) over die geschiedenis verloren gaat, maar ook om te zorgen dat dit materiaal voor iedereen zo mogelijk gratis ter beschikking staat. In dat kader hebben wij ons vijf jaar lang ingezet om een representatief deel van het beschikbare materiaal permanent via onze site toegankelijk te krijgen en dit op straatnaam te rangschikken.

Het ligt voor de hand dat een historische entiteit zich (ook met onze site) op historisch materiaal richt. Maar wat is (nog) historisch, waar ligt de grens? Bij de annexatie van de gemeente door Rotterdam in 1895? Of toen de Maashaven gegraven werd en er dus vrijwel niets meer over was van het oude Katendrecht? Of bij het begin van de daling van het aantal Chinezen in de wijk, bij de crisis in de jaren dertig van de 20e eeuw? Bij de omslag van de prostitutie, omstreeks 1970? Wellicht aan het begin of juist aan het einde van de periode van de stadsvernieuwing? Of...? De actualiteit van vandaag is morgen alweer geschiedenis. Maar daarom gaan we nog niet álles vastleggen. Dat gebeurt - en in exponentieel toenemende mate - al veelvuldig, zowel op contemporaine sites, met allerhande presentaties, via de sociale media en met initiatieven als het zoeken naar eigentijds erfgoed.

Zodat wij ons beperken tot díe gebeurtenissen die een periode afsluiten, die een aanzet tot een wezenlijke nieuwe ontwikkeling geven, dan wel die naar onze inschatting het risico lopen anders niet of onvoldoende bewaard te worden. Kijkend naar de ontwikkelingen op Katendrecht bleek (met enige vertraging vanwege de economische ontwikkeling) eind 2013 wel zo’n beetje het moment waarin de metamorfose fysiek en anders wel op de plantafel afgerond was en daarmee ook ons eigen vijfjarig project. Dat neemt niet weg dat wij natuurlijk tóch zo hier en daar ook ná 2013 foto’s nemen of verzamelen en op enig moment in samenhang op onze website plaatsen."

- In 2011 was er de tentoonstelling 'Dubbelportret van een Havenwijk', die je langs 18 panelen door de wijk Katendrecht voerde. 18 onderwerpen die het dagelijks leven in de havenwijk beheersen of beheersten werden met elkaar vergeleken. Bij de tentoonstelling is een boekje verschenen, waarin alle mogelijke aspecten van de geschiedenis van deze wijk door de jaren heen uitvoerig aan de orde komen, en dat via de link online is te lezen.

Recente ontwikkelingen

- "De Groene Kaap als inspiratie voor de inclusieve stad. Een fijne woonplek is een subjectief gegeven. Waar de een waarde hecht aan reuring en werkgelegenheid, heeft de ander juist meer behoefte aan veiligheid en rust in de buurt. Door de toenemende verdichting komen echter steeds meer mensen, allemaal met hun eigen unieke behoeftes, in hetzelfde gebied te wonen. Met als gevolg dat de leefomgeving zo ingericht moet worden dat al deze wensen aan bod komen. Want een inclusieve stad is een stad waar iedereen zich thuis en verbonden voelt. Neem De Groene Kaap als voorbeeld. In het entreegebied van Katendrecht ontwikkelt en bouwt Stebru De Groene Kaap; 450 nieuwbouw huur- en koopwoningen in vier stoere havengebouwen met vijf torens die met elkaar verbonden worden door hoven, loopbruggen en daktuinen.

De Groene Kaap in Katendrecht wordt een thuis voor mensen van alle leeftijden en verschillende leefstijlen: jong en oud, gezinnen, stellen en singles, stedelijke genieters en mensen die wat meer op zichzelf zijn. Al deze mensen kunnen elkaar ontmoeten in het groen, wat meerdere functies heeft in het ontwerp. Naast ontmoeten, draagt het groen ook bij aan de biodiversiteit in de stad. Ook het gedachtegoed van klimaatadaptief bouwen is onderdeel van het project. Samen met buurtbewoners en toekomstige bewoners hebben participatietrajecten ervoor gezorgd dat we tot deze fysieke infrastructuur kwamen. Dit is waar wij het als Stebru voor doen. Dit is waar het voor ons om draait. Het creëren van ontmoetingsplekken in stedelijke omgevingen met hoge dichtheden. Waar mensen in een prettige en duurzaam gecreëerde omgevingen hun sociale en fysieke wereld met elkaar verbinden en verantwoordelijkheid durven nemen voor hun omgeving. We zijn goed op weg, maar richting de inclusieve stad ligt er voor overheden, maatschappelijke organisaties en bedrijven nog een forse uitdaging. De ontwikkeling en realisatie vragen veel kennis en zijn bovenal kostbaar. De interne synergie binnen Stebru is essentieel en draagt bij aan de haalbaarheid van deze projecten. Om deze reden passen we onze kennis inmiddels in vrijwel al onze projecten toe. Zo draagt Stebru haar steentje bij aan een duurzame toekomst." (bron: Stebru)

- Sinds 2012 verbindt de Rijnhavenbrug (alleen voor fietsers en voetgangers) Katendrecht met de N hiervan gelegen Wilhelminapier, waardoor de wijk een kortere verbinding heeft gekregen met het centrum van Rotterdam.

- Gebiedanalyse en planontwerp van de wijk Katendrecht (2011), door Barbara Struijk, destijds student aan de Hogeschool Rotterdam.

Bezienswaardigheden

- "De Bram Ladage Ronde van Katendrecht (weekend eind mei) is Het Feest van de Fiets! Met dit evenement willen wij aantonen dat een gezonde levensstijl én lekker genieten hand in hand kunnen gaan. Want een zak verse patat op z’n tijd kan echt geen kwaad. Spectaculair zijn de races van de Fixed Gear-rijders. De wedstrijd voor wereldberoemde oud-beroepsrenners is jaarlijks een van de publiekstrekkers. Daarnaast kan iedereen met fietsfanatisme meedoen met de verschillende leuke wedstrijden op alle niveau’s, zoals de Dikke Banden Race voor kinderen, de Dikke Mannen Race voor de sportieve bourgondiër en de Teamrace voor bedrijven. De Ronde heeft sinds enkele jaren ook een bijzondere hardloopwedstrijd over 1,5, 5 en 10 kilometer.

Ook bezoekers die niet van wielrennen houden, kunnen hier elkaar ontmoeten en een gezellige dag beleven. Het is als bij Franse dorpsfeesten: grote lange tafels met eten en drinken in overvloed, muziek, ontmoeting, lachen, dansen en overal spelende kinderen. Het is een festival waarbij cultuur en sport elkaar ontmoeten. Het cultuurprogramma biedt live-muziek, DJ’s, theater, literatuur, fotografie/cinema, jeugdvoorstellingen en kinderattracties. Zo zijn er concerten, theatrale en literaire optredens, exposities en is er volop straattheater voor jong en ouder. Het evenement vindt plaats op en rond de Veerlaan en het Deliplein op Katendrecht. Nieuwkomer of toerist? Geen enkel probleem, iedereen is welkom! Het evenement is uniek in zijn soort en uniek voor Rotterdam en heeft een landelijke uitstraling."

Natuur en recreatie

- Het initiatief Veerpont Zuid van inwoners voor een pontje tussen Charlois en Katendrecht, kreeg in 2013 al steun van de Rotterdamse raad. Sinds september 2017 is het operationeel. Veerpont Zuid vaart alleen doordeweeks en op vaste tijden. Van maandag t/m vrijdag is het veer van 7.00 tot 10.00 uur ‘s ochtends en ‘s middags van 15.30 tot 18.30 uur in functie. De initiatiefnemers zouden ook graag in het weekend gaan varen, maar daar is extra financiering voor nodig, die er vooralsnog niet is.

- "Op Katendrecht is veel te zien: kunstwerken, schilderingen, SS Rotterdam. Om te laten zien wat voor moois er op de Kaap te bewonderen is, is er een wandelroute samengesteld met een aantal punten die de moeite waard zijn om te bezoeken."

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Katendrecht (online te bestellen).

Links

- Algemeen: - Site van en over Katendrecht, op de site van de gemeente Rotterdam.

- Nieuws: - Oudere nummers van maandblad Wijkkrant De Kaap zijn, t/m 2012, via de link ook online te lezen. Zijn er daarna geen wijkkranten meer verschenen, of zijn die nog niet gedigitaliseerd?, red.

- Belangenvereniging: - Katendrechtse Bewoners Organisatie De Kaap.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)