Status

- Schans is een buurtschap in de provincie Noord-Brabant, in de regio West-Brabant, en daarbinnen in de streek Land van Heusden en Altena, gemeente Altena. T/m 30-9-1950 gemeente De Werken en Sleeuwijk, per 1-10-1950 over naar gemeente Werkendam, in 2019 over naar gemeente Altena.

- De buurtschap Schans valt, ook voor de postadressen, grotendeels onder het dorp Werkendam, deels onder het dorp Nieuwendijk (één pand, zijnde het pand op Zandsteeg 75).

- De buurtschap Schans heeft geen plaatsnaamborden, zodat je slechts aan de gelijknamige straatnaambordjes kunt zien dat je er bent aangekomen.

Ligging

De buurtschap Schans ligt rond de gelijknamige weg, direct O van het dorp Werkendam, NNW van het dorp Nieuwendijk, ZW van het dorp Sleeuwijk en de stad Gorinchem, NO van het Nationaal Park De Biesbosch, NW van het dorp Almkerk en Z van de rivier de Boven-Merwede en het dorp Schelluinen.

Statistische gegevens

De buurtschap Schans omvat ca. 60 huizen met ca. 150 inwoners.

Bezienswaardigheden

- In buurtschap Schans vind je diverse monumentale objecten. Rijksmonument zijn alleen de hieronder beschreven molen en molenromp. Gemeentelijk monument zijn de panden op huisnrs. 20 en 24.

- De Vervoorne Molen aan de Schenkeldijk (direct Z van Schans 22) is een poldermolen uit ca. 1700. De molen verving een eerdere wipmolen en had tot doel het bemalen van de Vervoorne Polder. De grondzeiler is een houten achtkante molen, uitgerust met een scheprad met een diameter van 5,71 m. Tot 1934 heeft de molen de polder geheel op windkracht kunnen droogmalen, daarna is een elektromotor ingebouwd. De molen is in 1965 buiten bedrijf gesteld. Tegenwoordig is de molen maalvaardig in circuit. Dit circuit wordt door middel van een door de wind aangedreven Bosmanmolentje op peil gehouden. Zowel de Voorste Vliet als de Achtervliet komen uit bij de Vervoorne Molen. Deze vlieten dienen als afwatering van de Vervoorne Polder. De molen is eigendom van Molenstichting Land van Heusden en Altena en is te bezoeken als de molen draait en op afspraak.

- De rijksmonumentale poldermolen Het Landeke (Schans 41c), ook wel Molen van de Polder Johanisseland, is een in 1902 gebouwde ronde stenen molen van het type grondzeiler. De molen heeft een voorganger gehad, die in 1901 is afgebrand. Het betrof een achtkante grondzeiler die sterk leek op de nabijgelegen Vervoorne Molen en wellicht in hetzelfde jaar (omstreeks 1700) moet zijn gebouwd. Na de brand is op de fundamenten van de oude molen de nieuwe, huidige molen gebouwd. In 1953 is de molen onttakeld (de roeden, de staart en het binnenwerk zijn verwijderd). Nadien is de molenromp in gebruik geweest als vakantiehuisje en in de loop der jaren in vervallen staat geraakt. Het was een der laatste door windkracht aangedreven poldermolens die in Nederland werd gebouwd (afgezien van windmotoren). De huidige bewoners hebben de molenromp gerestaureerd en ingericht tot weekendwoning met oog voor behoud van de historie.

Landschap, natuur en recreatie

- "Aan de Dijkgraaf Den Dekkerweg Z van buurtschap Schans bij Werkendam heeft Waterschap Rivierenland in 2020 een waterberging van drie hectare bloemrijk grasland aangelegd. De waterberging is een van de maatregelen na de wateroverlast van enkele jaren geleden. Met de waterberging beogen we wateroverlast bij extreme regen zoveel mogelijk te beperken. Door de polder af te graven kan het water hiernaartoe. Omdat het maaiveld wordt verlaagd, ontstaat een nat en bloemrijk grasland. Als het gebied bij hevige regen onder water loopt, kan er 19.000 m3 water in. Waterschap en gemeente delen de kosten van de wateroverlastmaatregelen. Grond in de buurt. Uit het gebied is 35.000 kuub grond gegraven. Deze grond is binnen de gemeente slim hergebruikt. Een deel is naar de Noordwaard gegaan. Het waterschap heeft een deel van de grond gebruikt voor het verbeteren van enkele kades en het aanleggen van opritten. En de gemeente heeft een deel gebruikt voor de nieuwe wijk in Werkendam 'Achter de Schans'. Vervoorne Polder. De waterberging is aangelegd in de Vervoorne Polder, een van de eerste gebieden die na de Sint Elisabethsvloed van 1421 is teruggewonnen op de zee. De polder werd bemalen door de molen aan de Schenkeldijk. Voorbij de Schenkeldijk lag in de 19d eeuw het inundatiegebied van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, gevoed door de Papsluis." (bron: Waterschap Rivierenland)