- Sterreschans is een buurtschap in de provincie Gelderland, in de streek Betuwe, gemeente Lingewaard. T/m 2000 gemeente Bemmel.
- De buurtschap Sterreschans valt, ook voor de postadressen, onder het dorp Doornenburg.
Terug naar bovenDe buurtschap Sterreschans ligt rond de gelijknamige weg, O van Doornenburg, en grenst in het O aan het Pannerdens Kanaal.
Terug naar bovenDe buurtschap Sterreschans omvat een 15-tal panden met ca. 40 inwoners.
Terug naar bovenIn 1742 is het ‘Fort te Pannerden’ gebouwd (niet te verwarren met het latere, onder Bezienswaardigheden beschreven Fort Pannerden), welk gebied tegenwoordig Sterreschans heet (ook de straatnaam op deze plek heet zo). Van dit verdwenen fort zijn nog resten zichtbaar. Binnen de onregelmatige 6-hoekige schans lagen een stenen reduit en een kruithuis. Aannemelijk is dat de schans is aangelegd om dezelfe reden als het latere Fort Pannerden: het waarborgen van inundatiewater t.b.v. de Grebbelinie, resp. de Nieuwe Hollandse Waterlinie.
Terug naar boven- Fort Pannerden (Waaldijk 1) ligt niet zoals de naam suggereert in Pannerden, maar valt onder het nabijgelegen dorp Doornenburg. Het fort en dit dorp liggen namelijk W van het Pannerdens Kanaal en het dorp Pannerden ligt O daarvan. Fort Pannerden ligt Z van buurtschap Sterreschans en is ook alleen via die buurtschap te bereiken. Het fort is in 1872 gereedgekomen en is gebouwd als 'sperfort' om te voorkomen dat een aanvallend leger via de Waal zo kon doortrekken richting Vesting Holland, het gebied achter de Nieuwe Hollandse Waterlinie. De belangrijkste functie van het fort was te voorkomen dat een aanvallend leger de Rijn/het Pannerdens Kanaal zou afdammen, waardoor de Nieuwe Hollandse Waterlinie, die in die periode afgewerkt werd, droog zou vallen. Andere taken waren het beheersen van de scheepvaart over Rijn en Waal en het legeren van troepen.
In 1939 krijgt het verouderde fort de status van infanteriesteunpunt toebedeeld en worden er enkele tientallen infanteristen met machinegeweren geplaatst. Rondom het fort worden 7 kleine kazematten gebouwd en enkele mitrailleurnesten ingericht. De kazematten waren echter nog niet voorzien van zanddekking en de overige fortificaties stamden nog uit de vorige eeuw. Op 10 mei 1940 laten de Duitsers het fort links liggen en steken in groten getale de Neder-Rijn over in rubberbootjes, buiten bereik van de mitrailleurs van Fort Pannerden. Nadat de Duitsers de noordelijker gelegen IJssellinie en de zuidelijker gelegen Maas-Waalkanaalstelling al eerder op die eerste dag hebben doorbroken, wordt het fort omringd door vijandelijke troepen en volledig geïsoleerd. Hoe dit verder gaat en afloopt, kun je lezen op de pagina Fort Pannerden aan het begin van de Tweede Wereldoorlog.
Van 2008 t/m 2011 is Fort Pannerden gerestaureerd. De restauratie betrof onder meer het buitenwerk, de geschutsbatterijen en het binnenwerk. Ook de munitieopslagplaatsen op de bovenzijde van het fort zijn grondig gerestaureerd. Het fort heeft na de restauratie een bestemming gekregen als museum, natuur informatie- en educatiecentrum, informatiepunt voor Rijkswaterstaat en toeristisch informatiepunt. Het fort wordt beheerd door Staatsbosbeheer. - Fort Pannerden heeft 7 rijksmonumentale objecten.
Terug naar boven- Veer over het Pannerdens Kanaal naar Pannerden, direct N van buurtschap Sterreschans.
- "Het binnenwiel aan de Sterreschans moet al in 1660 hebben bestaan. De kolk ontstond door een dijkbreuk in de Honderd Morgen, een gebied dat rond 1707 door de aanleg van het Pannerdensch Kanaal werd afgesplitst van het dorp Pannerden. Gelegen aan een grote buitenbocht van de Waal, kreeg de dijk langs de Honderd Morgen er duchtig van langs. Doordat hij daarbij veelvuldig schade opliep, kreeg hij de naam Kwadendijk. Door het bezwijken van de Kwadendijk moet haast de hele Betuwe zijn ondergelopen. Na de ramp werd buitenom het ontstane wiel een nieuwe dijk gelegd, echter zonder markante kronkel.
In de directe omtrek van het binnenwiel lag een laag, waterrijk grasland: de Biezenwei. Dit moerassige oord moet zijn ontstaan door speciewinning voor het om de haverklap nodige oplapwerk aan de Kwadendijk. Aan de naam van die natte wei herinnerde ook een hek dat nog in de Gouden Eeuw op de Waaldijk even ten oosten van het wiel hing, namelijk het Bieseweise Hecken. Dit hek markeerde de aanschouw van de Over-Betuwe. Dat was het punt waar de Overbetuwse dijkgraaf de schouw over de Waaldijk pleegde te beginnen. Rond die aanschouw moet ook de Over-Betuwse dwarsdijk zijn uitgekomen op de Waaldijk. Deze dwarsdijk verbond de Rijndijk bij de Roswaard – de Luyendijk – met de Kwadendijk aan de Waal en beschermde het Ambt Over-Betuwe tegen vloedwater toestromend uit de richting van Pannerden, Herwen en Aerdt.
In 1742 ging het wiel op in de buitengracht van een fort: de Sterreschans. Deze had de vorm van een onregelmatige zeshoek. Het fort werd in tijd van oorlogsgevaar verdedigd door 100 militairen en 22 kanonnen. Het geschut moest een stokje steken voor vijandelijke pogingen om het Pannerdensch Kanaal of de Waal af te zakken. Met de fortbouw werd trouwens de kweldam van het binnenwiel doorgraven. Het gat werd echter niet gemaakt. Dat had een lelijk staartje in de winter daarop, toen het rivierwater wies en het rond de kolk begon te kwellen. Opeens spoelde de kapotte kweldam weg. Hierdoor liepen de Honderd Morgen, Gendt, Doornenburg en Angeren
onder. De Sterreschans werd in 1809 geschrapt als fort. Relicten van grachten en wallen herinneren nog altijd aan het verdedigingswerk." (bron en voor nadere informatie zie Landschapsbeheer Gelderland)
- De Klompenwaard, een landtong ingeklemd tussen de Waal en het Pannerdens Kanaal, ZO van Doornenburg, Z van buurtschap Sterreschans, NW van Fort Pannerden, was ooit een strategisch belangrijk gebied: Het speelde een rol bij de verdediging van Nederland en was belangrijk vanwege de verdeling van het water tussen de Rijn en Waal. De laatste jaren heeft dit uiterwaardengebied zich kunnen ontwikkelen tot “nieuwe natuur”. Het verrassende van de uiterwaarden is dat ze elk jaar anders zijn, afhankelijk van het seizoen en de waterstanden.In juli zie je overal hoog opgeschoten kruiden. Brandnetels en bramen versperren af en toe de weg, maar gebruikmakend van de paadjes die de paarden en runderen gemaakt hebben, kun je er wandelend je weg vinden. De manshoog opgeschoten planten bloeien uitbundig en versperren soms het zicht, maar je ziet ook idyllische doorkijkjes. De natuurontwikkeling in de Klompenwaard is in 2002 gereedgekomen.
In september 2018 bezochten Anne Krediet en Matty Berg de Klompenwaard. Tijdens veldwerk aan bodemfauna voor de Vrije Universiteit Amsterdam hoorden zij een mannetje van de weidesprinkhaan zingen en later vonden ze nog drie mannetjes en een vrouwtje. Nadat ze de waarnemingen met geluidsopname en foto's gedeeld hadden op Waarneming.nl, bezochten diverse waarnemers de locatie en er werden diverse mannetjes en vrouwtjes waargenomen, maximaal acht exemplaren. De nieuwe vondsten vormen het eerste bewijs sinds 1947 dat de weidesprinkhaan zich voortplant in Nederland. Gezien het betrekkelijk grote aantal exemplaren moet de soort al minstens sinds vorig jaar aanwezig zijn, maar mogelijk al langer. Ze kunnen namelijk makkelijk verward worden met de kustsprinkhaan en het geluid is nogal zacht. De weidesprinkhaan is algemeen in half-natuurlijke graslanden en bermen in Duitsland en het is niet onmogelijk dat de vondsten de voorbode vormen voor een verdere verovering van ons land. (bron en voor nadere informatie zie: Nature Today, 1-10-2018)
Reactie toevoegen