Collage van bijzonderheden in Vreeswijk (© Jan Dijkstra, Houten)
Vreeswijk, gezien over de rivier de Lek, vanuit Vianen
Gemeente Vreeswijk in ca. 1870, kaart J. Kuijper
- Vreeswijk is een 'dorp in de stad' en voormalige gemeente in de provincie Utrecht, gemeente Nieuwegein. Het was een zelfstandige gemeente t/m 30-6-1971.
- Vreeswijk wordt tegenwoordig (o.a. voor de postadressen) als deel van de stad Nieuwegein beschouwd, maar is nog wel als dorp herkenbaar, zowel op kaarten als ter plekke. Vooral door de oudere bewoners wordt het ook nog wel als dorp beleefd. We kunnen deze plaats dus als 'dorp in de stad' kwalificeren.
- In principe maken wij geen pagina's aan voor bedrijventerreinen, omdat dat geen woonplaatsen zijn, en er doorgaans ook niet zoveel interessants over te vertellen valt (d.w.z. uit cultuurhistorisch en/of cultuurtoeristisch oogpunt; de primaire scope van deze site). Gezien de bijzondere elementen die zich op het huidige bedrijventerrein Het Klooster bevinden (O van de kern Vreeswijk en vanouds ook tot die gemeente behorend), hebben wij daar wel een pagina voor aangemaakt.
Terug naar bovenOudere vermeldingen
918-948 kopie 11e eeuw Fresionowic, 1217 Vresewik, 1504 Vreeswijck.
Naamsverklaring
Samenstelling van het Oudnederlandse wic 'nederzetting, vaak met bepaalde functie' (waarvoor zie verder bij Wijk aan Zee) en de genitief meervoud fresiono 'van de Friezen'.(1)
Vreeswijk ligt in het uiterste ZO van Nieuwegein, ingesloten door het Merwedekanaal in het W, de Lek in het Z, het Lekkanaal in het O en bedrijventerrein De Wiers in het N. Door deze ligging blijft de plaats, ondanks alle omringende nieruwbouw, los van de overige bebouwing van Nieuwegein liggen en blijft het als kern herkenbaar.
Terug naar bovenIn 1840 heeft de gemeente Vreeswijk, die slechts het gelijknamige dorp plus een groot buitengebied omvatte, 124 huizen met 1.143 inwoners. Tegenwoordig heeft de kern ca. 1.300 huizen met ca. 3.300 inwoners.
Terug naar bovenInundatiekade
"Restanten verloren gewaande inundatiekade ontdekt! Van een 150 jaar oude inundatiekade van de Nieuwe Hollandse Waterlinie blijken in het gebied tussen Vreeswijk en Utrecht meerdere restanten aanwezig te zijn. Zo blijkt uit onderzoek door het Kenniscentrum Waterlinies. Van de Julianaweg in de Utrechtse wijk Hoograven bestond het vermoeden dat het een restant van deze inundatiekade was. Vrijwilliger Peter van Walstijn deed archiefonderzoek hiernaar en ontdekte nog enkele goed herkenbare delen van de kade. Vanwege een onderduikadres was de Julianaweg in Utrecht bij ons in beeld gekomen. De Joodse Coen van Es was tijdens de Eerste Wereldoorlog gelegerd op Fort bij Spijkerboor, in de Stelling van Amsterdam. Met zijn vrouw en jongste kind zat hij tijdens de Tweede Wereldoorlog ondergedoken in Hoograven. Bij het raadplegen van oude topografische kaarten bleek ons dat er in die wijk een verdwenen inundatiekade van de Nieuwe Hollandse Waterlinie (NHW) gelegen heeft.
Kenmerkend voor de NHW zijn de aanpassingen die in de loop der tijd zijn uitgevoerd. Niet alleen ten aanzien van de verdedigingswerken maar ook van het inundatiestelsel. De zoektocht leidde uiteindelijk tot drie verschillende inundatiekades die elkaar opvolgden. Ondanks de beperkte openstellingen vanwege de corona-maatregelen, heeft Peter in enkele archieven stukken over de inundatiekade gevonden en een publicatie kunnen schrijven. De publicatie geeft goed weer waar de inundatiekade heeft gelegen, maar ook wat de overwegingen waren om tot de aanleg over te gaan." (bron en voor nadere informatie zie Werkplaats Waterlinies, februari 2021)
- Het Vreeswijks Museum voert je in vogelvlucht langs de lokale geschiedenis. De nadruk ligt op het leven en werken in deze plaats vanaf 1840. De ontwikkeling van dit dorp is door de eeuwen heen in grote mate bepaald door de scheepvaart. Dit geldt ook voor de bedrijvigheid die zich ontwikkelt. Na de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) is het sluizencomplex in Vreeswijk uitgebouwd en wordt de plaats een knooppunt in de binnenscheepvaart tussen Amsterdam en het Duitse achterland. In het begin van de 20e eeuw is het dorp een belangrijk koppelstation voor de stoomsleepvaart.
Ook kende Vreeswijk ooit de grootste zandschippersvloot van Nederland. Hier is niets meer van over, behalve het beeld van de Beugelaar aan de Oude Sluis. In Het Vreeswijks Museum wordt die geschiedenis tot leven gebracht met onder andere herinneringen aan de zandwinning, de stoomsleepvaart, maar ook de bedrijvigheid die dit met zich meebracht. Hierbij kun je denken aan de tagrijnzaken, zeilmakerijen en kruideniers en bakkers waar de schippers in afwachting van het schutten door de sluis hun voedsel inslaan.
- Museumwerf Vreeswijk is een boeiende combinatie van een museum en een werkende scheepswerf. Hier komen historische binnenvaartschepen voor restauratie en onderhoud. Daarnaast wordt in de expositieruimtes van het museum aandacht besteed aan de geschiedenis van de werf binnen de Vreeswijkse gemeenschap. De werf is aan de oostzijde van het kanaal gelegen. Aan de westzijde van het kanaal liggen aan een kade diverse historische schepen. Om de verbinding tussen de werf en de kade te verbeteren is er sinds 2009 een zelfbedieningspontje. Het pontje, dat gebouwd is op de museumwerf, is van eenzelfde type als het pontje dat in ‘s-Hertogenbosch over de Dommel vaart.
Terug naar boven- RK Barbarakerk uit 1910 (Koninginnelaan).
- Dorpskerk (PKN Hervormd) uit 1683 (Dorpsstraat 53).
- De voormalige gereformeerde kerk uit 1898 aan de Dorpsstraat 18 is sinds 1975 niet meer in functie en tegenwoordig in gebruik als woonhuis.
- In Vreeswijk zijn op loopafstand van elkaar vier sluizen te bezichtigen:
1) De Oude Sluis ligt in de kern van het dorp en kent een geschiedenis van meer dan 600 jaar. De sluis is niet meer in gebruik, en recentelijk geheel gerestaureerd.
2) Aan het Frederiksoord ligt de hulpsluis die in 1817 in gebruik werd genomen vanwege groot onderhoud aan de Oude Sluis. Een halve eeuw later werd deze sluis een rol toebedeeld in de Nieuwe Hollandse Waterlinie als inundatiesluis. Ter beveiliging van deze sluis werd in 1880 aan de rand van het dorp een reeds bestaand verstevigd werk uitgebreid, het Fort Vreeswijk. Hier bevindt zich Het Vreeswijks Museum.
3) In 1892 openen koningin-regentes Emma en de toen nog minderjarige koningin Wilhelmina de Koninginnensluis op enkele tientallen meters afstand van de Oude Sluis.
4) De capaciteit van beide hiervoor genoemde sluizen blijkt al snel te klein. Oostelijk van het dorp wordt daarom in het Lekkanaal de voor die tijd gigantische Prinses Beatrixsluis gebouwd (gereedgekomen in 1938), thans een van de modernste sluizencomplexen van Nederland. Het monumentale complex, naar ontwerp van ir. L.S.P. Scheffer, uitgevoerd in functionalistische stijl, bestaat naast de imposante sluisportalen en de sluiskommen uit een aantal dienstwoningen, een magazijn en een werkplaats, alle met markante wit geschilderde gevels. Het geheel vormt een fraai, in vorm en functie samenhangend ensemble.
- Het voormalige brugwachtershuisje op het Raadhuisplein is herbestemd tot kapsalon.
Terug naar boven- Activiteitengroep Vreeswijk organiseert door het jaar heen diverse evenementen. Op hun site vindt u de agenda met wat er zoal te doen is.
- Koningsdag.
- Maritiem Nieuwegein (gedurende 4 dagen in september).
- Sluizenloop (september).
- Vreeswijk bij Kaarslicht (op de woensdag voor Kerstmis).
Terug naar boven- Met 'Rondje Vreeswijk', een app (programma) voor de iPad (een zogeheten tablet computer), kun je door het oude schippersdorp wandelen, met de computer als gids. De app wijst je de weg langs 23 punten in het dorp, waar in foto's, tekst en filmpjes de geschiedenis uit de doeken wordt gedaan.
Terug naar boven- Sport: - Voetbalvereniging VSV.
- Openbaar vervoer: - "De overeenkomst voor de Wijkbus Vreeswijk is ondertekend. Hiermee kan de proef vanaf 13 december 2021 van start. De overeenkomst werd ondertekend door gedeputeerde Arne Schaddelee, wethouder Ellie Eggengoor (gemeente Nieuwegein), directeur Quinten Passchier (QBuzz) en coordinator Peter Bakker (vrijwilligershuis Nieuwegein). Wethouder Ellie Eggengoor: 'Ik ben heel blij dat er op deze manier voor de inwoners van deze wijk toch een verbinding met het stadscentrum wordt gerealiseerd. Ik hoop dat de bus door veel inwoners gebruikt gaat worden.' Gedeputeerde Arne Schaddelee: 'Het openbaar vervoer is van ons allemaal. Ik ben blij dat lokale initiatieven en het provinciale OV elkaar vinden om samen een zo goed mogelijk openbaar vervoer vorm te geven voor onze reizigers.'
Het project is samen opgepakt door de gemeente Nieuwegein, provincie Utrecht, vervoerder QBuzz en het vrijwilligershuis Nieuwegein. Door financiering van de provincie is de wijkbus nu als proef twee jaar mogelijk gemaakt. Vrijwilligers. Het vrijwilligershuis Nieuwegein neemt de dagelijkse uitvoering van de wijkbus en de aansturing van de vrijwillige chauffeurs op zich. De bus wordt ter beschikking gesteld door QBuzz. Het inkorten van buslijn 77 door provincie Utrecht was een groot gemis voor veel bewoners, omdat daarmee de directe OV-verbinding tussen Vreeswijk en City Plaza is komen te vervallen. Als de proef succesvol is, is de kans groot dat de wijkbus definitief opgenomen wordt in het Nieuwegeinse OV-aanbod. Iedereen kan van het busje gebruik maken met een OV-chipkaart of een ander OV-abonnement. Ook kan in de bus met pin een enkeltje worden gekocht." (bron: Provincie Utrecht, december 2021)
- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Vreeswijk Hervormd en - idem RK.
Reactie toevoegen