Ubachsberg

Plaats
Dorp
Voerendaal
Parkstad Heuvelland
Limburg

ubachsberg_fanfare_st._cecilia.jpg

Fanfare St. Cecilia in Ubachsberg is in 1909 opgericht, heeft zich vanaf 1960 in enkele jaren tijd ontwikkeld tot topniveau en heeft in de loop der jaren diverse malen de lands- en wereldtitel behaald.

Fanfare St. Cecilia in Ubachsberg is in 1909 opgericht, heeft zich vanaf 1960 in enkele jaren tijd ontwikkeld tot topniveau en heeft in de loop der jaren diverse malen de lands- en wereldtitel behaald.

ubachsberg_v.v._de_durchstropere.jpg

In Ubachsberg wordt het carnaval verzorgd door V.V. De Durchströpere. Huh? Door de voetbalvereniging? Nee natuurlijk niet! In Limburg betekent V.V. niet 'voetbalvereniging' maar 'vastelaovendsverein', oftewel carnavalsvereniging.

In Ubachsberg wordt het carnaval verzorgd door V.V. De Durchströpere. Huh? Door de voetbalvereniging? Nee natuurlijk niet! In Limburg betekent V.V. niet 'voetbalvereniging' maar 'vastelaovendsverein', oftewel carnavalsvereniging.

ubachsberg_schutterij_st._hubertus_wapen_1843_pastoor.jpg

Tekening van pastoor J.J. Dircks in het schuttersboek van Schutterij St. Hubertus in Ubachsberg, bij de oprichting in 1843.

Tekening van pastoor J.J. Dircks in het schuttersboek van Schutterij St. Hubertus in Ubachsberg, bij de oprichting in 1843.

ubachsberg_plaatsnaambord_in_cortenstaal_kopie.jpg

Ubachsberg heeft, vermoedelijk in 2008, fraaie kunstzinnige plaatsnaamborden gekregen, met de plaatsnaam 'uitgezaagd' in cortenstaal.

Ubachsberg heeft, vermoedelijk in 2008, fraaie kunstzinnige plaatsnaamborden gekregen, met de plaatsnaam 'uitgezaagd' in cortenstaal.

ubachsberg_plaatsnaambord_in_cortenstaal_plus_kombord.jpg

Maar... het zijn geen officiële komborden, want die moeten volgens de wet nu eenmaal blauw zijn. Vandaar dat er in 2012 alsnog blauwe borden 'Ubachsberg gem. Voerendaal' boven zijn gemonteerd.

Maar... het zijn geen officiële komborden, want die moeten volgens de wet nu eenmaal blauw zijn. Vandaar dat er in 2012 alsnog blauwe borden 'Ubachsberg gem. Voerendaal' boven zijn gemonteerd.

ubachsberg_processie_kopie.jpg

Ubachsberg is een van de dorpen waar jaarlijks nog een processie wordt gehouden. In Ubachsberg is dat op de vierde zondag na Pinksteren.

Ubachsberg is een van de dorpen waar jaarlijks nog een processie wordt gehouden. In Ubachsberg is dat op de vierde zondag na Pinksteren.

ubachsberg_lempkesmarkt.jpg

De Lempkesmarkt in Ubachsberg biedt een grote diversiteit aan koopwaar, en natuurlijk ook standwerkers, curiosa, hobbyisten, eetkramen, artiesten, horeca en kermisattracties.

De Lempkesmarkt in Ubachsberg biedt een grote diversiteit aan koopwaar, en natuurlijk ook standwerkers, curiosa, hobbyisten, eetkramen, artiesten, horeca en kermisattracties.

ubachsberg_wegkruis_hoek_kerkstraat_hunsstraat.jpg

Ubachsberg, wegkruis hoek Kerkstraat-Hunsstraat (© Google)

Ubachsberg, wegkruis hoek Kerkstraat-Hunsstraat (© Google)

Ubachsberg

Terug naar boven

Status

- Ubachsberg is een dorp in de provincie Limburg, in de regio's Parkstad en Heuvelland, gemeente Voerendaal.

- Het dorp Ubachsberg heeft in 1978 geen eigen postcode en plaatsnaam gekregen in het postcodeboek, voor de postadressen ligt het dorp daarom sindsdien 'in' Voerendaal.

- Onder het dorp Ubachsberg vallen ook de buurtschappen Colmont, Eyserheide (deels), Fromberg, Mingersborg en Winthagen.

- Ubachsberg heeft, vermoedelijk in 2008, fraaie kunstzinnige plaatsnaamborden gekregen, met de plaatsnaam 'uitgezaagd' in cortenstaal. Maar... dat zijn geen officiële komborden, want die moeten volgens de wet nu eenmaal blauw zijn. Vandaar dat er in 2012 alsnog blauwe plaatsnaamborden (komborden) boven zijn gemonteerd. Hint: volgens ons hadden die komborden ook best op een net iets andere plek gekund, een paar meter ervoor dan wel er achter, waardoor ze het kunstwerk zelf niet 'aantasten'. Wellicht is dat alsnog te regelen...

Terug naar boven

Naam

In het Limburgs
De Berg of Gen Berg.

Oudere vermeldingen
1234 Ubac, 1840 en 1842 Ubagsberg, 1883 Ubachsberg.

Naamsverklaring
De naam betekent berg ‘heuvel’ bij Ubach. Het eerste deel van de oudste vermelding heeft men wel in verband gebracht met ouw of ooi ‘water, waterland, nat weiland’, het tweede deel is bach ‘beek’.(1) De prefix 'Ubach' is naar alle waarschijnlijkheid afkomstig van de familienaam Ubachs. Een geslacht dat enkele eeuwen een groot aantal goederen en hoeves in 'Berg' in bezit had (aldus het centrum voor regionale geschiedenis Rijckheyt).

Terug naar boven

Ligging

Het dorp ligt ZO van de dorpen Kunrade, Voerendaal en Ransdaal, NO van het dorp Wijlre, N van het dorp Eys, NW van de dorpen Huls en Simpelveld en ZW van de stad Heerlen, op het Plateau van Ubachsberg en het Eiland van Ubachsberg. Vanaf welke kant je het dorp ook nadert, je moet altijd omhoog. “Het dorp ligt zeer hoog, zoodat men van hier ongeveer 50 kerktorens kan tellen. Men kan zelfs den boschrijken Lousberg bij Aken zeer duidelijk onderscheiden.” (Witkamp, 1877) Het is het hoogst gelegen dorp van Nederland.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft Ubachsberg 76 huizen met 381 inwoners. Tegenwoordig heeft de dorpskern ca. 600 huizen met ca. 1.400 inwoners. Samen met de - onder Status vermelde - onder het dorp vallende buurtschappen, heeft het dorpsgebied in totaal ca. 1.700 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

De nederzetting Ubachsberg is ontstaan in de late middeleeuwen langs de oude weg van Simpelveld naar Sittard. Merkwaardig is het cirkelpatroon van een drie-tal straten (Kerkstraat - Hunstraat - Oude Schoolstraat). Er is geen afdoende verklaring te geven voor dit patroon.

In 1550 worden in totaal 50 inwoners met name genoemd die als eigenaar of pachter tenminste zoveel inkomsten bezitten dat ze verplicht worden inkomsten af te staan voor onderhoud van kerk en geestelijken van Voerendaal. Uit de 2e helft van de 17e eeuw dateren de waarschijnlijk oudste thans nog bestaande woningen in de kern van Ubachsberg. Het betreft de panden op Kerkstraat 3 en 6 en Hunsstraat 41 en 20a.

In de 18e eeuw breidt de buurtschap Ubachsberg zich langzaam verder uit met o.a. het vakwerkhuis Oude Schoolstraat 21 (1700), woonhuis 'in gen Anker' Kerkstraat 1 (1750) en huidig restaurant Hoeve de Leuf hoek Hunsstraat-Dalstraat (1759), woonhuis Colmont 13 (1767), woonhuis Colmont 7 (1775), pand Pingenstraat 11 (1785) en pand Geerweg 2 (1787). De hoofdbron van inkomsten wordt gevonden in de landbouw en veeteelt.

In 1800 behoort Ubachsberg tot de parochie St. Laurentius van de kern Voerendaal. Inwoners moeten voor dopen, trouwen, begrafenissen en de dagelijkse mis een kilometerslange voettocht naar Voerendaal afleggen. Men streeft steeds meer naar parochiale zelfstandigheid.

In 1839 bestaat Ubachsberg inclusief de bijbehorende buurtschappen uit 110 woningen en 526 zielen. De hoofdbron van inkomsten vormt nog steeds de landbouw en in mindere mate veeteelt. Er zijn dan 38 zelfstandige landbouwers, 4 smeden, 3 kleermakers, 2 schoenmakers, 1 klompenmaker, 1 winkelier, 1 bakker, 1 metselaar en 1 timmerman gevestigd. Verder wonen er nog 40 loonwerkers, knechten en dienstboden. In 7 huizen is een herberg als nevenberoep gevestigd en in 20 huizen is een alleenstaande gevestigd zonder beroep. Men is zo veel mogelijk zelfverzorgend. Ieder huis heeft een eigen groentetuin of men bewerkt een stukje land, velen houden dieren (kippen, varkens en/of een koe) voor eigen gebruik. In 1841 lukt het eindelijk om samen met de buurtschappen Colmont, Mingersborg en de hoeven Keversberg en Dael een zelfstandige parochie te vormen. Datzelfde jaar wordt gestart met de bouw van een eigen kerk met toren. Achter de kerk wordt een kerkhof aangelegd.

Tot in de 20e eeuw blijft Ubachsberg een verzameling van enkele boerderijen en oudere woonhuizen met vrij veel ruimte tussen de bebouwing. Deze ruimte is in de loop van de 20e eeuw vrijwel geheel ingenomen door woningbouw.

Voor nadere informatie zie de pagina Geschiedenis van Ubachsberg op de site van fanfare St. Cecilia (waaraan wij ook de hierboven vermelde gegevens over de geschiedenis hebben ontleend).

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- Nota m.b.t. actuele en wenselijk geachte ontwikkelingen in Ubachsberg van de gemeente Voerendaal (2013).

- De Hunsstraat is in 2015 heringericht. Om de afwatering te garanderen is een betonnen goot langs de vernieuwde asfaltweg aangebracht. Het regenwater op deze heuvelachtige weg wordt nu gestructureerd naar een in het dal liggende regenwaterbuffer getransporteerd.

- Ook het Bernardusplein is in 2015 heringericht van een parkeerplaats in een ontmoetingsplek met bankjes en veel groen.

- Het actuele Bestemmingsplan kernen Klimmen, Ransdaal, Ubachsberg e.o. (waarmeen men de bijbehorende buurtschappen bedoelt) is in 2013 vastgesteld.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Ubachsberg heeft 6 rijksmonumenten.

- RK Bernarduskerk. De oostpartij met halfronde apsis, het transept en het laatste juk van het schip zijn nog laatromaans. In 1841 komen het daarop aansluitende deel van het schip en de toren tot stand. Het oudste stuk wordt qua afmetingen in de schaduw gesteld door wat de 19e-eeuwse bouwers toevoegen. (3324) - De kerk maakt tegenwoordig deel uit van de Parochiefederatie Simpelveld - Ubachsberg - Bocholtz.

- Voor de kerk staat een Heilig Hart-beeld uit 1928.

- Mariakapel uit 1919 (Oude Schoolstraat / Pingenstraat).

- Mariakapel uit 1954 (Hunsstraat). Het Mariabeeld is in 2015 vervangen door een nieuw exemplaar.

- In 2010 is het herdenkingsmonument onthuld ter ere van Ubachsberger Juup Geraedts, die op 5 april 1946 in Indië is gesneuveld.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- Carnaval. - V.V.* De Durchströpere. Hoe zij aan die bijzondere naam komen, kun je hier lezen, en ook over de oprichting van de vereniging in 1953 en wat daaraan vooraf is gegaan. Dat is een heel - en heel bijzónder - verhaal. Heel kort samengevat: Burgemeester en Wethouders van de gemeente Voerendaal zijn zeer enthousiast dat men zoiets in het kleine Ubachsberg voor elkaar krijgt. De vergunningen voor het houden van een carnavalszitting zijn dan ook al uitgeschreven voordat ze zijn aangevraagd... Maar... als de inwoners daarop vol goede moed naar de pastoor gaan om zijn goedkeuring te vragen, zegt die: "Nee!, nee!, nee! Zo lang ik hier ben, nooit!"
* In Limburg betekent dat niet 'voetbalvereniging' maar 'vastelaovendsverein' oftewel carnavalsvereniging. :-)

Men zet toch door. De carnavalszitting is op 1 februari 1953. Enorme sneeuwstormen en regenbuien met windstoten die doen denken aan orkanen, zorgen dat Ubachsberg in enkele uren tijd totaal van de buitenwereld wordt afgesloten. Toch gaat de feestavond door en het wordt een groot succes. Maar op die dag blijkt ook de Watersnoodramp in Zeeland e.o. zich te hebben voltrokken... Zodra dat nieuws ook in het dorp doordringt, is daar voor gecollecteerd en zijn de later in die week geplande feestelijkheden afgelast.

- ZC De Stube is een groep vrienden uit Ubachsberg en omstreken. Ze bouwen elk jaar met carnaval weer een mooie wagen, waarmee ze in verschillende optochten in Zuid-Limburg meelopen. Dit gaat natuurlijk samen met veel sjpass, plezeer, sjtimmung en animo. En niet alleen met de carnaval zijn ze in de kroeg te vinden, maar door het hele jaar kom je ZC De Stube tegen op tentfeesten, evenementen en feestjes. De Stube verzorgt ook elk jaar weer een act op diverse zittingen in het dorp. Sinds 2010 hebben ze een eigen sjlager en doen ze elk jaar mee aan het Leedjeskonkoer Gen Berg. De Stube is ook de organisator van het inmiddels alom bekende Stubefest (zie daarvoor aan het eind van dit hoofdstuk).

- De routes van de Lentewandeltocht Ubachsberg (op een zondag begin mei) voeren over stille veldwegen, bospaden, verharde en onverharde wegen rondom het dorp. Afwisselende tochten waarbij je ongekende vergezichten, wijngaarden, vakwerkboerderijen, beschermde natuurgebieden, kastelen en andere monumentale gebouwen zult passeren. Kortom wie wil ervaren wat een rijkdom Zuid-Limburg te bieden heeft, moet zeker eens deelnemen aan deze Lentewandeltocht. Je kunt kiezen uit de afstanden 5, 10, 15, en 20 km. En je kunt starten tussen 7.00 en 14.00 uur.

- Processie (4e zondag na Pinksteren).

- De Lempkesmarkt (3e zaterdag in juli) is in enkele jaren tijd uitgegroeid van een kleine avondmarkt naar een van de grotere markten in de regio, met 200 kramen en ca. 5.000 bezoekers. De markt biedt een grote diversiteit aan koopwaar zoals kleding, sieraden, lederwaren, bloemen, en natuurlijk ook standwerkers, curiosa, hobbyisten, eetkramen, artiesten, horeca en kermisatracties. De markt draagt natuurlijk niet zomaar de naam Lempkesmarkt. Vanaf 17.00 uur kun je in een gemoedelijke sfeer door de Kerkstraat slenteren in het gezellige schijnsel van de duizenden lampjes die de hele route verlichten. Ook na afloop van de markt om 23.00 uur blijft de Kerkstraat afgesloten voor verkeer en is het tot in de kleine uurtjes heerlijk toeven bij een van de horeca-gelegenheden.

- Kermis (augustus).

- Stubefest (op een zaterdag begin december).

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Wandelroute (13 km) over de hoogvlakte van Ubachsberg met schitterende vergezichten. Je komt door buurtschappen als Colmont, Trintelen en Bosschenhuizen en langs kruizen en kapelletjes.

- De Kruistocht op Wandelschoenen - deelroute Ubachsberg is ca. 5,5 km lang. Onder de link vind je nog meer rondwandelingen in de directe omgeving.

- Weekmarkt op het Bernardusplein, woensdags 9.00-13.00 uur.

- Het Plateau van Ubachsberg is is ontstaan door de erosie van omliggende rivieren en beken. Het is een golvende laagvlakte die langzaam afloopt richting het westen. Ze strekt zich uit van de Kunderberg en Putberg in het noorden tot Elkenrade en de Eyserbossen in het zuidwesten en het Froweinbos, Bosschenhuizen en Huls in het zuidoosten. Op het plateau liggen verder het dorp Ubachsberg en de buurtschappen Colmont, Eyserheide, Trintelen en Mingersborg. Om het dorp te bereiken moet je vanuit alle kanten 'bergop'. Het Plateau wordt doorsneden door het Droogdal van Colmont. Dit dal begint direct ten zuiden van het dorp, tussen het dorp en buurtschap Mingersborg, en loopt af in westwaartse richting. Op de flauw hellende zijde van de dalwand komt Kunrader kalksteen aan de oppervlakte.

Aan de zuidzijde wordt het Plateau begrensd door het dal van de Eyserbeek (met de Boerenberg als uitloper van het plateau), aan de zuidwestzijde door het Geuldal, in het noordwesten door een laagte tussen dit plateau en het Centraal Plateau en aan de noordzijde door het dal van de Geleenbeek en diens zijbeken in het Bekken van Heerlen. Aan de noordoostkant gaat het plateau over in het Plateau van Spekholzerheide dat over een lage rug in noordelijke richting uitkomt op het Plateau van Nieuwenhagen. Aan de zuidoostzijde gaat het plateau over in het Plateau van Bocholtz. In het zuidwesten ligt aan de andere zijde van het Geuldal het Plateau van Margraten.

- Het Eiland van Ubachsberg is een bijzonder aardkundig object, en onderdeel van het gelijknamige Plateau. Het is een markant hooggelegen gebied in het heuvellandschap met als hoogste punt de Vrouwenheide. De Vrouwenheide is een geologisch monument. Het eiland is gevormd door de ongeveer twee miljoen jaar geleden hier stromende Oostmaas (ten oosten van het dorp) en de naar het noorden stromende Westmaas. De hoogte van Vrouwenheide vormde vanaf 2,2 tot 1,8 miljoen jaar geleden de noordelijke rivierdalwand van de Oostmaas. De Maas overstroomde tussen deze omgeving en Margraten deze dalwand tijdens het jongste deel van het Tiglien (ca. 1,7 miljoen jaar geleden) en op die manier ontstond het oudste dal van de Westmaas. Op het Eiland bleef een laag (Oligoceen) zand achter samen met een dunne laag (Tertiair Kiezeloöliet) grind in de vorm van heuvelrestanten, de zogeheten getuigenheuvels.

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Ubachsberg (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Nieuws: - Weekblad Troef wordt tweewekelijks gratis huis-aan-huis bezorgd in o.a. Ubachsberg. Via de link is het blad ook online te lezen (ook oudere nummers).

- Buurtverenigingen: - Buurtvereniging De Hunsch (= Hunsstraat). - Buurtvereniging Kerkstraat.

- MFC: - In 1842 wordt Johan Jozef Wintjens als koster/onderwijzer in Ubachsberg benoemd. Hij was de eerste onderwijzer in het dorp. Het onderwijs werd toentertijd in diverse lokalen gegeven. In 1866 wordt de eerste ‘echte’ school opgeleverd (Kerkstraat 40). Begin 20e eeuw wordt de school te klein voor het groeiend aantal kinderen. Daarom wordt in 1919 een nieuwe school aan de (Oude) Schoolstraat gebouwd. In 1974 verhuist de lagere school, de huidige basisschool Bergop, naar de nieuwbouw aan de Bostenstraat, komt het schoolgebouw aan de Oude Schoolstraat leeg te staan en begint het verval. In 1978 neemt Fanfare St. Cecilia het pand, na een gigantisch verbouw- en renovatieproject waar door veel leden aan wordt meegewerkt, in gebruik als Fanfarezaal De Auw Sjoeël.

De afgelopen jaren is het complex verbouwd tot multifunctioneel centrum MFC De Auw Sjoeël. Dit is in januari 2019 gereedgekomen. De planning was eigenlijk dat het in 2016 zou worden opgeleverd, maar in september 2016 wordt bekend dat er meer asbest is aangetroffen dan verwacht, wat extra kosten en doorlooptijd heeft opgeleverd. MFC De Auw Sjoeël wordt een ontmoetingsplek, die de leefbaarheid en het verenigingsleven in het dorp op een laagdrempelige manier kan ondersteunen. Een plek waar alle inwoners (jong en ouder) graag samenkomen en met elkaar aan de slag gaan. Dankzij het centrum kunnen allerlei activiteiten bevorderd en uitgevoerd worden, die de gezelligheid, het saamhorigheidsgevoel, de cultuur en de onderlinge band versterken en verlevendigen. Ook het thema ‘zorgaanbod vanuit de kernen voor jong en oud’ wordt gefaciliteerd. Dit betekent onder meer dat ook dienst- en zorgverleninginstanties onderdak krijgen in De Auw Sjoeël.

- Onderwijs en kinderopvang: - Basisschool Bergop wil als basis een veilige haven bieden, met respect voor eenieder binnen de organisatie, waarin van en met elkaar geleerd wordt in een uitdagende leeromgeving. De basisbehoeften relatie, autonomie en competentie hebben ze hoog in het vaandel staan. Binnen het leerstofjaarklassensysteem met eigentijdse middelen werken ze met convergente differentiatie en met zoveel mogelijk coöperatieve werkvormen. Hierbij gaan ze uit van sociaal, betekenisvol en strategisch leren. De leerkracht heeft hierbij een leidende, modellerende rol. Dit vindt plaats binnen het activerende directe instructiemodel, waarbinnen kinderen onderwijs op maat krijgen. - Peuterspeelzaal De Eerste Stap. - BSO Ons Plezier Kwartier.

- Muziek: - Omdat men in Ubachsberg voor de muzikale begeleiding van de parochiale processie steeds een beroep moet doen op een muziekvereniging uit de streek, wat bovendien ook nog geld kost, besluit men in 1909 een eigen fanfare op te richten: Fanfare St. Cecilia. Na diverse ups en downs bereikt het orkest rond 1960 een kwalitatief en kwantitartief dieptepunt, om zich in de jaren daarna in hoog tempo naar topniveau toe te werken. Onder leiding van dirigent Wil Jacobs wordt het korps in 1970 landskampioen en in 1974 en in 1981 wereldkampioen. In 1992 en 2003 behaalt het korps weer de landstitel. - Site fanfare St. Cecilia.

- Sport: - Voetbalvereniging RKSVB bestaat sinds 1933 en telt ca. 225 leden, wat best veel is voor zo'n klein dorp. RKSVB speelt momenteel met 2 SR heren teams, 2 SR dames teams, 1 Veteranen team en ook tellen ze nog eens 80 jeugdleden.

- Overige verenigingen: - Ouderenvereniging Ubachsberg.

- Schutterij St. Hubertus is opgericht in 1843. De toenmalige pastoor J.J. Dircks vindt het wel een goed plan, omdat hij er heilzame effecten van verwacht, en geeft daarom gaarne zijn toestemming. In de inleiding van het schuttersboek, waarin het wel en wee van de vereniging wordt bijgehouden, schrijft hij o.a.: "Men heeft mij beloofd dat die dansparteien die voorheen den ganschen nacht door duurden en waarheen jongelingen en jonge dochters uit de omstreken in menigte heen kwamen niet meer zouden plaats hebben, wanneer zulke vereeniging tot stand kwam." En: "De menschen moeten met iets bezig zijn en wanneer ze zich daarmee bezig houden, ontbreekt hen de tijd om kwaad te doen, en hun geest heeft eene aangename en geoorloofde uitspanning." En dat zijn nog altijd actuele woorden...

- Zij Actief Ubachsberg.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Ubachsberg.

Reactie toevoegen