Wagenberg is een dorp in de provincie Noord-Brabant, in de regio West-Brabant, en daarbinnen in de streek Amerstreek, gemeente Drimmelen. T/m 1996 gemeente Terheijden. Tijdens carnaval heet het dorp Erpelrooierslaand.
Wagenberg is een dorp in de provincie Noord-Brabant, in de regio West-Brabant, en daarbinnen in de streek Amerstreek, gemeente Drimmelen. T/m 1996 gemeente Terheijden.
Terug naar bovenIn het Brabants
Waogenbérg.
Oudere vermeldingen
1331 Wagenberghe, 1349 Waghenbergh, 1388 Waghenberch, 1573 Wagenberge, 1840 De Wagenberg.
Naamsverklaring
Samenstelling van berg 'terreinverheffing, heuvel' en een onduidelijk eerste deel, wel verklaard als de persoonsnaam Wago. Ook in verband gebracht met de woordstam van bewegen, wat zou duiden op een moeras met een golvende bodem, zogeheten trilveen, maar dat past moeilijk in samenhang met berg. In de Belgische plaatsnaam Waaijenberg, 1215 de Waienberge, herkent men eveneens dezefde woordstam, het Germaanse wægin*, datief enkelvoud bij wægja-*, waaraan men de betekenis 'glooiend' toekent.(1)
* Gereconstrueerde vorm.
Carnavalsnaam
Tijdens carnaval heet het dorp Erpelrooierslaand.
Het dorp Wagenberg grenst in het Z en ZW aan de A59 en Terheijden, in het NW aan Zevenbergschen Hoek, in het N aan Hooge Zwaluwe en in het O aan Made, en ligt O van de A16, ONO van Knooppunt Zonzeel (A16/A59), Langeweg en Zevenbergen, ZO van Moerdijk, ZZO van Lage Zwaluwe, ZW van Geertruidenberg, W van Oosterhout, WNW van Den Hout, NW van Teteringen, N van Breda en NO van Prinsenbeek en Etten-Leur.
Terug naar bovenIn 1840 omvat het dorp Wagenberg 171 huizen met 1.195 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 900 huizen met ca. 2.200 inwoners.
Terug naar bovenWoningbouw Verlengde Elsakker
"Het verlengde van de Elsakker is al jarenlang een potentiele uitbreidingslocatie voor woningbouw in het dorp. De locatie is als zodanig ook opgenomen in het rapport 'Vitaal Wagenberg'. KlokBouwOntwikkeling B.V. en VOF Brabander Ontwikkelingscombinatie zijn eigenaar van het nu nog agrarische terrein en willen de ontwikkeling van de woningen laten plaatsvinden in nauw contact met de toekomstige bewoners in het plan. De locatie is bekend als Verlengde Elsakker en biedt ruimte voor allerlei typen nieuwbouwwoningen. Je kunt kiezen uit kleiner, klein tot groter en groot. Wil je wonen met een tuin of een balkon? Het kan allebei. Voor en ook zelfbouw op bouwkavels is mogelijk. Verlengde Elsakker biedt woon- en leefplezier voor iedereen van jong tot oud(er) in een mooi en gezellig dorp. Wij hebben een enquête uitgevoerd om te inventariseren naar welke (soort) nieuwbouwwoningen behoefte is om vervolgens in goed overleg met de geïnteresseerden én met de gemeente het bouwplan definitief in te vullen. Op de locatie kan gefaseerd worden gebouwd. Hoe, hoeveel en wanneer? Dat is afhankelijk van de vraag vanuit de markt." Aldus de site van de ontwikkelaars. Verlengde Elsakker wordt gerealiseerd door Focus Vastgoed, Dura Vermeer en KlokGroep. De wijk gaat ca. 80 woningen omvatten.
Op 24 september 2018 was er een inloopbijeenkomst over het woningbouwplan Verlengde Elsakker. Doel van de bijeenkomst was om belanghebbenden, zowel omwonenden als ook toekomstige bewoners, te informeren over het woningbouwplan. Tijdens de bijeenkomst lag het woningbouwplan op tafel en kon men vragen stellen. Reacties waren onder andere: "Graag snel bouwen, want er is behoefte aan nieuwe woningen. Vooral appartementen, starterswoningen, patiowoningen, twee-onder-een-kapwoningen, vrijstaande woning en bouwgrond." "Nieuwe woningen betekenen kansen voor leefbaarheid van Wagenberg en de voorzieningen zoals de school." "Een wandelroute naar Voshil via de calamiteitenroute is gewenst." Bedenkingen tegen het plan waren er ook, als gevolg van vrees voor verlies van privacy, uitzicht en woongenot. - Hier vind je documentatie over het plan Verlengde Elsakker op de site van de gemeente. - Hier vind je de stand van zaken anno december 2020 op de site van de gemeente.
Dorpsvisie
In 2007 en 2008 zijn er bewonersavonden gehouden over de plannen voor de Postweg (een woonzorgcomplex waartegen veel bezwaar bestond vanuit de bevolking) en het centrum door Woningstichting Volksbelang. Na die bijeenkomsten bleef het lange tijd stil. De gemeente Drimmelen weet dat aan bestuurswisselingen bij zowel de woningstichting als het gemeentebestuur. Beide partijen denken bij toekomstplannen voor dit dorp vooral aan het combineren van de behoefte aan (ouderen)woningen en de huisvesting van maatschappelijke voorzieningen zoals het Kruiswerk, kinderopvang en buurthuis Plexat met beschikbare locaties. Ook is de bruikbaarheid van de Gummaruskerk en de pastorie voor een eventueel ander doel meegenomen in de in 2010 door de gemeente opgestelde Dorpsvisie Wagenberg.
Toekomstvisie
De nota Vitaal Wagenberg (2012) schetst de toekomstvisie van de gemeente Drimmelen voor het dorp tot ca. 2020.
- Wagenberg heeft 3 rijksmonumenten, zijnde de H. Gummaruskerk, de naastgelegen pastorie en het kruis op het kerkhof.
- Wagenberg heeft 33 gemeentelijke monumenten.
H. Gummaruskerk
"Vanaf 1401 voldeden de inwoners van Wagenberg hun godsdienstige verplichtingen in de in dat jaar ingewijde kerk van Terheijden. Het was eigenlijk nog maar een kapel die daar gebouwd was. Na de Vrede van Munster, die een eind maakte aan de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) kwam er een verbod op het uitoefenen van de Katholieke Eredienst en alle kerkgebouwen gingen naar de ware Christelijke Gereformeerde Religie. Ook de kerk van Terheijden kwam in handen van de protestanten. De katholieken kregen wel toestemming om hun geloof te vieren in zogeheten schuurkerken. In beide dorpen was er sprake van zo’n schuurkerk. De pastoor van Terheijden deed in die jaren op zon- en feestdagen de vroegmis in Terheijden en ging daarna naar Wagenberg voor de hoogmis.
In 1795 deed een groep inwoners een verzoek aan de bisschop en het gewestelijk bestuur om een eigen kerk op te richten. Zij vingen bij beide instanties bot. “Het is echt niet nodig om in elke buurt een eigen kerk te hebben en het bezwaar van de slechte weg naar Terheijden is te verhelpen met zand dat in overvloed aanwezig is”, oordeelde het gewestbestuur. Ook het bisdom wees de vraag af gezien de onzekere tijden. Maar die van Wagenberg waren doorzetters en deden in hetzelfde jaar nog eens een verzoek en toen gingen zowel bisdom als gewestbestuur overstag. Er mocht een kerk gebouwd worden, mits niemand daar nadeel van ondervond. Pastoor Roels probeerde nog zijn kapelaan Adrianus Praets naar het dorp te sturen als kapelaan, zodat Roels daar ook nog pastoor zou kunnen zijn en de kerk aldaar als een soort bijkerk van Terheijden zou gaan fungeren. Maar het bisdom benoemde de kapelaan meteen tot pastoor van Wagenberg, dat daarmee dus direct een zelfstandige parochie werd met een eigen kerk én een eigen pastoor.
De eerste Wagenbergse kerk was een eenvoudige zaalkerk, gebouwd o.l.v. Pieter Rommen, voor de som van 10.652 gulden. Achter de kerk kwamen de pastorie en het kerkhof. Op 25 oktober 1796 werd de kerk ingewijd. De kerk was toegewijd aan de H. Gummarus. In 1816 werd een toren voor de kerk gebouwd en in 1857 kwamen er een transept en een priesterkoor achter tegen de bestaande kerk aan. De benodigde bouwmaterialen werden door Wagenbergse boeren gratis aangevoerd. Door de uitbreiding van de kerk kwamen het kerkhof en de pastorie in het gedrang en kwam er ook een nieuwe pastorie ten zuiden van de kerk, nu in gebruik als woonhuis. Ook kwam er een nieuw kerkhof, het kerkhof dat er nu nog altijd is.
In 1903 kwam pastoor Mijnen met het plan om een nieuwe kerk te bouwen in plaats van de oude, bouwkundig niet al te beste en al weer te kleine kerk van 1796. Plannen voor een andere kerk waren er al eerder en er was al bouwgrond aangekocht. Architect van Pieter van Genk ontwierp een kerkgebouw in neogotische stijl. De bouw van de Wagenbergse kerk werd gefinancierd door schenkingen van gegoede bewoners, een speciale collecte en een gemeentelijke subsidie van 3000 gulden. In ruil voor deze subsidie mocht de gemeente gebruik maken van de toren om bij feestelijkheden te vlaggen en bij brand te luiden. Het Oosterhoutse bouwbedrijf van der Avoird mocht aan de slag om voor 97.800 gulden de kerk te bouwen. De bouwmaterialen werden per schip en trein aangevoerd op Hooge Zwaluwe en vandaar door Wagenbergse boeren tegen betaling naar de bouwplaats gebracht. Op 11 oktober 1904, de feestdag van de H. Gummarus en patroon van de kerk, is de nieuwe, huidige H. Gummaruskerk (Dorpsstraat 56) plechtig ingewijd. Een kerk met een toren die even lang is als de kerk (67 meter).
Het interieur bevatte veel voorwerpen uit de oude kerk, naast nieuwe voorwerpen geschonken door parochianen. Zo zijn de ramen in het priesterkoor geschonken door van Wagenberg afkomstige priesters. Alle mensen die schenkingen gedaan hadden voor de kerk kregen later op hun bidprentje de vermelding “Weldoener der kerk”. Na de inwijding van de nieuwe kerk is de oude kerk gesloopt. Bij het huidige Kruisgebouw in de Dorpsstraat zijn de contouren van de toren van de oude kerk in 1992 door de gemeente in de bestrating aangebracht. In 1943 zijn de klokken uit de kerk gehaald ten behoeve van de Duitse wapenindustrie. Door het oorlogsgeweld van eind oktober / begin november 1944 kwamen op Wagenberg 21 mensen om het leven en waren er zware vernielingen aan gebouwen. Zo gingen de jongensschool en het zusterklooster verloren. Ook het kerkgebouw werd niet gespaard. Er viel een bom dwars door het dak van de kerk, maar deze kwam niet tot ontploffing. De kruisweg en de glas-in-loodramen raakten ook zwaar beschadigd. Deze schade kon allemaal hersteld worden.
De veranderingen in de liturgie na het Tweede Vaticaans concilie leidden niet tot een rigoureuze verandering van het kerkinterieur, zoals dat in Terheijden en Made wel het geval was. Een aantal muurschilderingen verdween, ook de preekstoel werd uit de kerk verwijderd en een aantal heiligenbeelden verdween naar zolder, maar later kwamen die weer terug. In 1983 is een restauratiecommissie in het leven geroepen die acties voerde om de nodige restauraties te verrichten aan het kerkgebouw, zowel buiten als binnen. De actie “Werk aan de kerk” bracht ruim 100.000 gulden op. Het orgel kwam vanaf het oksaal beneden in het zuidertransept te staan. In 2010 was er weer een restauratie nodig, waarvan de kosten 3,3 miljoen euro bedroegen. Een restauratie die mogelijk werd dankzij rijkssubsidie en de nodige acties om geld op te brengen.*
Deze acties werden georganiseerd door de in het leven geroepen Stichting Behoud Gummaruskerk. Deze stichting organiseert een aantal activiteiten die de nodige financiën opleveren ten bate van het onderhoud van het gebouw. 'De mooiste nacht van Wagenberg' is daar een treffend voorbeeld van. Op deze wijze kan het markante kerkgebouw - tot in de verre omgeving te zien - voor de toekomst behouden blijven. De geschiedenis van dit gebouw laat overduidelijk zien dat de inwoners van dit dorp hart hebben voor hun kerkgebouw." (bron: Vijf Heiligen Parochie, waar deze kerk en geloofsgemeenschap tegenwoordig onder vallen)
* Bouwkundig adviesbureau De Vaal heeft in 2004 een uitgebreid restauratieplan opgesteld met een overzicht van de kosten om alle restauratieachterstand weg te werken. Zij kwamen tot een opsomming van restauratiewerkzaamheden die zeker zo’n 35 weken zouden gaan duren. De totale kosten begrootten zij op 3 miljoen euro. Een enorm bedrag, dat mede te maken heeft met de hoge kosten voor steigerbouw en onderstempeling (bijna 5 ton) om in een imposante kerk als de Gummaruskerk te kunnen werken. Daarnaast waren er hoge kostenposten voor herstel van het metselwerk en het natuursteen, timmerwerk, stucadoors- en schilderwerk en herstel van de dakbedekking.
Pastorie
Bouwpastoor Oomen heeft op 23 juni 1856 de eerste steen gelegd voor de pastorie van de H. Gummaruskerk te Wagenberg (Dorpsstraat 56), gerealiseerd naar een ontwerp van architect P. Soffers uit Breda, in een stijl die elementen vertoont van het eclecticisme. Ten tijde van de bouw van de huidige kerk is de pastorie via een aanbouw (in gebruik als garage) met de kerk verbonden. In latere jaren volgden enkele uitbreidingen aan de achterzijde. De pastorie is eind jaren zeventig van de 20e eeuw gerestaureerd.
"De pastorie van Wagenberg is van algemeen belang. Het object heeft cultuurhistorische waarden als bijzondere uitdrukking van de ontwikkeling en emancipatie van het rooms-katholicisme in de tweede helft van de 19e eeuw wat betreft bestemming en verschijningsvorm. Verder vanwege het belang voor de typologische ontwikkeling van pastorieën. Het object heeft architectuurhistorische waarden daar het als vroeg werk van belang is voor het oeuvre van architect Soffers. Verder vanwege de esthetische kwaliteiten van het architectonische ontwerp en de bewaard gebleven elementen van het interieur. Het object heeft ensemblewaarden als markant onderdeel van een historisch gegroeid religieus ensemble aan de Dorpsstraat en vanwege de ruimtelijke relatie met de dorpse architectuur in de omgeving door de uiterlijke verschijningsvorm en de ligging op de historische rooilijn. Het object is verder van belang vanwege de herkenbaar bewaard gebleven hoofdvorm en diverse gaaf bewaard gebleven elementen uit het interieur." (bron: Rijksdienst voor het Cutureel Erfgoed)
Kruis op begraafplaats
"Het kruis op de oorspronkelijk uit 1855 daterende begraafplaats bij de H. Gummaruskerk te Wagenberg dateert uit 1867 en maakte oorspronkelijk deel uit van een Calvarieberg. Het kruis is uitgevoerd in neogotische stijl en is mogelijk afkomstig uit het atelier van G. Klep-de Bruijn te Breda. Het object bestaat uit een frontaal gietijzeren Latijns kruis op een bolvormige sokkel met afgeplatte bovenzijde. De kruisarmen zijn ingevuld met stijlelementen die geheel aan de neogotiek zijn ontleend. De ajour bewerkte traceringen bestaan uit een aaneenschakeling van driepassen, vierpassen en meervoudig gelobde bogen. De kruisarmen eindigen in driepassen en op het snijpunt van de armen een vierpas. De voet van het kruis bestaat uit een rechthoekig tableau waarop van boven naar beneden: een zandloper, gekruiste zeisen en een doodshoofd met gekruiste beenderen, alle attributen van de dood die de kortstondigheid van het leven en het gestadig naderen van het stervensuur symboliseren.
Aan weerszijden van het tableau twee voluten. Het kruis staat op een plaat die aan de voor- en achterzijde is afgezet met drie diamantvormige koppen. Het kruis is van algemeen belang. Het object heeft cultuurhistorische waarden als bijzondere uitdrukking van de ontwikkeling van de rooms-katholieke grafcultuur aan het begin van de 20e eeuw. Verder vanwege het belang voor de typologische ontwikkeling van gietijzeren kruisen. Het object bezit kunsthistorische waarden wegens de esthetische kwaliteit van het ontwerp en de detaillering in de voet. Het object heeft tesamen met de overige grafmonumenten op de begraafplaats en de belendende kerk met pastorie ensemblewaarden als markant onderdeel van een historisch gegroeid religieus ensemble aan de Dorpsstraat te Wagenberg. Het object is gaaf bewaard gebleven." (bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed)
Mariakapel
Mariakapel (Wagenstraat).
- Carnaval. - CS De Erpelrooiers. - Carnavalsvereniging De Koeckebackers.
- Toneelvereniging Wagenberg brengt jaarlijks in maart een nieuw stuk op de planken.
- "De Wagenbergsche Spelen (september) is een spektakel met onderdelen die kracht, behendigheid en intelligentie testen. Het is een avontuurlijke en bovenal gezellige dag waarbij de overwinning gevierd kan worden tijdens het aansluitend pleinfeestje, of het verlies verdronken kan worden natuurlijk ;-) De opbrengsten komen geheel ten goede aan het Wagenbergs carnaval; zo bouwen we een feestje met een feestje."
- Halloween (eind oktober). - Zie hier de videoreportage m.b.t. Halloween editie 2021.
- Sinterklaas.
Terug naar boven- Rondwandeling 'Ken Wagenberg' voert je langs een 40-tal bezienswaardige panden in het dorp. Onder de link worden ze allemaal beschreven.
Terug naar boven- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Wagenberg, met laagsteprijsgarantie!
Terug naar boven- Fotoreportage van het dorp, door Kees Wittenbols uit Breda.
Terug naar boven- Nieuws: - Het tweewekelijks verschijnende informatieblad Rondom de Toren, voor Terheijden en Wagenberg, is via de link ook online te lezen.
- Nieuws uit het dorp op Facebook.
- Belangenorganisatie: - "Dorpsraad Wagenberg* wil de leefbaarheid van ons dorp behouden, bevorderen en verder uitbreiden. We hebben ons de afgelopen periode vooral ingezet voor verkeersmaatregelen voor de doorgaande route in het dorp en onze mening over bouwplannen zoals de Postweg en het Centrumplan gegeven. Dit zijn processen die niet altijd even snel en soepel verlopen, maar waar we ons voor de volle 100% voor zullen blijven inzetten. Inmiddels hebben we aan de gemeente ook onze ideeën over de toekomst van ons dorp kenbaar gemaakt met een ‘Dorpsvisie’ die tot stand is gekomen met medewerking van verschillende inwoners van ons dorp. In weekblad ’t Carillon kun je regelmatig verslagen van onze bijeenkomsten lezen. Ook hebben wij elk jaar een jaarvergadering waarmee we ons als Dorpsraad naar de inwoners verantwoorden. Wat wij voor hen kunnen doen is en blijft ons belangrijkste uitgangspunt. Heb je vragen, ideeën of wensen over de leefbaarheid van ons dorp of andere zaken? Laat het ons weten. Spreek onze leden rechtstreeks aan of mail je vragen en/of ideeën naar: dorpsraad@wagenberg.eu." * Anno voorjaar 2020 is de website tijdelijk uit de lucht omdat ze die opnieuw aan het opbouwen zijn.
- Buurtvereniging: - Buurtvereniging de Visserhoek is er voor en door de bewoners van de Dorpsstraat, Hoevenseweg, Hofstad, Nieuwstraat, Withuisstraat en Zandkuil.
- Dorpshuis: - Cultureel Centrum Plexat.
- Onderwijs en kinderopvang: - Basisschool De Elsenhof is de enige school voor basisonderwijs in het dorp. De school heeft ca.150 leerlingen. Het is een katholieke school en draagt de waarden van het evangelie uit in zijn doen en laten d.m.v. projecten en vieringen. Alle kinderen in de basisschoolleeftijd zijn echter welkom op De Elsenhof. "Onze school is sterk maatschappelijk geëngageerd. Wij vinden dat De Elsenhof een school moet zijn die midden in onze samenleving van Wagenberg staat. Dat uit zich in het ondersteunen van activiteiten die in de dorpsgemeenschap worden ondernomen. De school staat open voor verenigingen voor zover hun doelstellingen zijn te verenigen met die van de school. De school is actief op zoek naar partners in de opvoeding, uiteraard de ouders, maar ook de opvang, de peuterspeelzaal, de bibliotheek etc. om de gemeenschapszin en het sociaal klimaat positief te beïnvloeden." Voor een indruk van deze school zie ook de video van Basisschool De Elsenhof.
- "Koetje Boe is een particulier kinderdagverblijf dat gevestigd is vlakbij de rotonde van Wagenberg (400 mtr. voor watertoren Made). Het is een kinderdagverblijf op de boerderij waar de kinderen kunnen spelen op het platteland, kunnen kijken naar de koetjes en de kalfjes, spelen met kippen en geiten, lammetjes en konijnen. Kortom genieten van al het moois wat er is op een boerderij. We werken met 2 groepen van ongeveer 16 kindjes, hierdoor is er voldoende tijd voor een persoonlijke en sociale benadering voor zowel ouder als kind. Je kindje kan bij ons terecht in de leeftijd van 6 weken tot 4 jaar. Wij proberen ons met onze manier van omgaan met je kind zoveel mogelijk aan de thuissituatie aan te passen in overleg met de ouder/verzorger. We streven daarom ook naar een optimaal contact."
- MuzIek: - "Het groot orkest van Harmonie OVU (Onze Vrije Uren) bestaat uit 30-35 spelende leden. De harmonie repeteert donderdagavond van 20:00-22:00 in een zaal Bij Bas. Jaarlijks geeft de harmonie een aantal concerten in de gemeente en begeleidt o.a. de intocht van Sinterklaas, de Avondvierdaagse en Koningsdag. Naast de muzikale activiteiten worden er uitstapjes en feestavonden georganiseerd, die een goede basis vormen voor de sociale contacten binnen de vereniging. Het Jongeren Orkest Wagenberg (JOW!) is het opleidingsorkest van Harmonie OVU. De dirigent van JOW! is René Nelis. Het jongerenorkest laat meerdere keren per jaar van zich horen met eigentijdse en moderne muziek. Spelen in JOW! is niet alleen heel gezellig, het is ook een goede voorbereiding op het spelen in het groot orkest."
- Sport: - Voetbalvereniging RKVV VCW.
- Handbalvereniging Mixed-up 2000 is in 2000 ontstaan na een fusie tussen HCW uit Wagenberg en Handbal Terheijden.
- "Hengelsportvereniging "Sport Is Ons Genoegen", of kortweg HSV SIOG, is opgericht in 1957 met als doel; het behartigen van de belangen van haar leden op hengelsportgebied; het bevorderen van de hengelsport als vorm van sportieve recreatie; het beschermen, onderhouden en verbeteren van het natuurlijk milieu in en om het viswater. Hengelsportvereniging SIOG behartigt plaatselijke en regionale belangen van de sportvisserij in Wagenberg en omgeving. Wij zorgen ervoor dat leden mogen en kunnen vissen. Als je bij ons lid wordt mag je vissen: in de wateren die voorkomen in de landelijke en federatieve lijsten van viswateren; in de in de vergunning genoemde wateren van De Baroniesche Hengelaars; in de in de vergunning genoemde wateren van de Federatie Terheijden."
- Vogels: - "De Eerste Wagenbergse Vogel Vereniging (EWVV) is al sinds onze oprichting in 1965 gehuisvest in café / zalencentrum "Bij Bas" in Wagenberg. Al die jaren worden wij daar al gastvrij ontvangen. Het doel van onze vereniging is het samenbrengen van mensen met een passie voor vogels en het delen van ervaringen over het kweken en houden van vogels. Verder vinden wij het van groot belang om een gezellige club te hebben waar iedereen zich thuis voelt. Om dat te realiseren organiseren wij maandelijkse bijeenkomsten voor alle leden waarbij iedereen zijn eigen inbreng kan geven. Dit is altijd weer een mooi moment om onderling kennis en tips over de vogels uit te wisselen."
Reactie toevoegen