Status

- Geerdijk is een dorp in de provincie Overijssel, bestuurlijk in de Regio Twente, geografisch en cultuurhistorisch in de streek Salland, gemeente Twenterand. T/m 2000 gemeente Den Ham.

- Geerdijk heeft sinds 2010 een eigen postcode (7686) en plaatsnaam in het postcodeboek en is daarmee ook formeel een 'woonplaats' geworden in de gemeentelijke basisregistratie (BAG). Voorheen lag het dorp voor de postadressen 'in' Vroomshoop.

- Onder het dorp Geerdijk valt ook een deel van de buurtschap Fortwijk.

Naam

In het Nedersaksisch
Geerdiek.

Oudere vermeldingen
1913 Geerdijk.

Naamsverklaring
Samenstelling van geer 'wigvormig, spits toelopend stuk land' en dijk 'waterkering'. Hier lagen oudtijds de Geer-Akkers/Geerakkers en Brand-Akkers/Brandakkers.(1) "De naam is afgeleid van de weg die vanaf Den Ham naar de Geerakkers leidde, en betekent 'schuine' of 'spits toelopende' akkers. Lange tijd heette die weg trouwens Branddijk, de weg naar de verderop gelegen Brandakkers." (bron: Canon van Den Ham - Vroomshoop)

Ligging

Het dorp ligt N van Vroomshoop, rond het Kanaal Almelo - De Haandrik, als langgerekt kanaaldorp zonder duidelijke kern. De bebouwing strekt zich voornamelijk uit langs de Noorderweg W langs het kanaal en de Schoolstraat O langs het kanaal. De gelijknamige weg loopt van het dorp naar Den Ham en valt onder 3 dorpen: Den Ham (huisnrs. 1-21 en 2-44), Vroomshoop (nrs. 23-27 en 46-52) en Geerdijk (nrs. 29-87 en 54-80).

Statistische gegevens

Geerdijk heeft ca. 250 huizen met ca. 600 inwoners.

Geschiedenis

Kerk, café, school en molen
"Gelijktijdig met Vroomshoop breidde Geerdijk zich gestaag uit. Er kwam een korenmolen (de molen van Tinselboer) aan de Noorderweg. In 1868 werd de katholieke kerk gebouwd aan de Schoolstraat. In 1902 werd aan de Schoolstraat openbare school D geopend, direct ten zuiden van de Geerdijkbrug, en in 1921 startte direct ten zuiden van de Willibordkerk de katholieke school, die daar tot 1979 gevestigd bleef. Naast verschillende winkels was er café De Vriendschap, dat na de oorlog lange tijd het middelpunt van het dorp was. Het café is in 2007 geheel gerenoveerd en heet nu De Brug, genoemd naar de nabijgelegen Geerdijkbrug. Op Noorderweg 108 staat het oudste huis van het dorp, met als jaartal 1878.

Katholieke enclave
Geerdijk ontwikkelde zich als de katholieke enclave van Vroomshoop en omgeving. De katholieken kwamen uit Duitsland, maar velen waren ook afkomstig uit de omgeving van het katholieke Slagharen en Dedemsvaart. Na 5 jaar van voorbereiding werd in 1868 de parochie Vroomshoop gesticht. Hoewel er landelijk in die tijd wel weerstand was tegen het katholicisme, was dat plaatselijk zeker niet het geval. Men ondervond zelfs medewerking, zoals van de schatrijke jood en vervener Salomonson en ook van vervener Arntz, steenfabrikant uit Millingen, die gratis stenen beschikbaar stelde, en van vervener/landbouwer Overweg, die een hectare grond schonk. Ook vervener Van Riggelen drong aan op een eigen parochie, "want de kinderen groeien als wilden en heidenen op". Vóór die tijd werd men bediend vanuit vooral Vriezenveen, waar men zich zorgen maakte over "de ouders die meestal tot het schuim behoorden dat hier van alle oorden samenvloeit en zijn kinderen tot heidenen laat opgroeien".

Kerkbouw
In 1867 gaf de aartsbisschop van het bisdom Utrecht toestemming om te bouwen en werd het voor die tijd vorstelijke bedrag van 4000 gulden geschonken. Daarmee was de kogel door de kerk. Eerst werd nog een halfjaar gebruikgemaakt van een noodkerk aan het Punt van Separatie, Bethlehems huisje genaamd. De eerste pastoor, M.G. Smits, was zeer tevreden, want "Vroomshoop kon zich niet voorstellen hoe een stal zo spoedig in een arm maar rein kerkje werd herschapen". Met de kerst in 1868 stapte men met 230 parochianen over naar de nieuwe kerk aan de Geerdijk. Omstreeks 1960 was er nog even sprake van om een nieuwe kerk te bouwen aan de Hoofdstraat, maar na enkele renovaties bleef de kerk waar hij stond. Bij de katholieke begraafplaats naast de kerk is in 2011 een modern vormgegeven Mariakapel gebouwd, bedoeld als stilte- en bezinningscentrum voor alle gezindten.

Sportlust en Smoezen
Er zijn nauwe banden tussen de kerkelijke leefgemeenschap Willibrord, deel uitmakend van de parochie Marcellinus, en de voetbalvereniging Sportlust Vroomshoop. In 1914 kwam de katholieke voetbalclub VVV van de grond, die later in 1950 werd omgedoopt tot de RKSV Sportlust. Ook De Smoezen, de oudste carnavalsvereniging boven de grote rivieren, opgericht in april 1951, is onlosmakelijk verbonden met de Willibrorduskerk. Pastoor Knuif en smoessiesmaker Jans Zandbergen waren de grondleggers. De smoes is een op het oog waardeloze en bevroren turf, die eerst ontdooid moest worden. De carnavalsvereniging ontdooide niet alleen de katholieken in Geerdijk, maar gaandeweg heel Vroomshoop onder het motto "met mekaar kump het veur mekaar". De galazittingsavonden zijn jaarlijkse culturele hoogtepunten, waaruit blijkt dat de verzuiling en de hokjesgeest voltooid verleden tijd zijn. Het laat het groeiend zelfrespect zien van de Geerdijkse en Vroomshoopse gemeenschap." (bron: Canon van Den Ham en Vroomshoop)

Recente ontwikkelingen

- Langs het Kanaal Almelo - De Haandrik zijn, vooral in Geerdijk en Vroomshoop, 170 huizen fors beschadigd sinds het kanaal van 2011-2017 geschikt is gemaakt voor grotere schepen. Voorheen was het kanaal geschikt voor schepen tot 300 ton, nu tot 700 ton. Baggerwerkzaamheden en het intrillen van de damwanden zijn waarschijnlijk de oorzaak van de problemen. Stichting Kant nog Wal, waarin de meeste bewoners zich hebben verenigd, is de buurt doorgegaan om meldingen op te halen. De provincie heeft een commissie opgericht met een onafhankelijke voorzitter en deskundigen op het gebied van trillingen, wonen en water. Bij alle 170 huizen komen in de loop van 2019 schade-experts langs van een onafhankelijk bureau. De bureaus Deltares en TNO onderzoeken de oorzaak en elke bewoner heeft een zaakbegeleider van de provincie gekregen. Eind 2019 komt de onafhankelijke commissie met een eerste advies voor een aanpak. Voor die tijd zijn ook de schaderapporten per huis klaar.

- Geerdijk heeft van 1906 tot 2016 een station gehad aan de spoorlijn Almelo-Mariënberg. - De provincie Overijssel wilde een betere spoorverbinding van Twente verbinden met Hardenberg en Zuidoost Drenthe. Daarom is in 2016 een aantal verbeteringen doorgevoerd op de lijn Almelo-Hardenberg. Zo hoeft er niet meer te worden overgestapt in Mariënberg, is de baanvaksnelheid tussen Almelo en Mariënberg verhoogd van 80 naar 120 km per uur, wat zorgt voor een snellere reistijd, en waardoor in het vervolg 2 x per uur een trein rijdt tussen Almelo en Hardenberg. Ook is de aansluiting van de trein op andere openbaar vervoer-verbindingen verbeterd.

Dit alles heeft wel een offer gevergd, namelijk het opheffen van Station Geerdijk. Maar dit was met slechts ca. 50 reizigers per dag toch al het 1 na rustigste station van ons land. En de helft heeft - gelet op het voortransport met auto of fiets - geen extra reistijd vanaf station Vroomshoop of Mariënberg, en de andere helft moet in het vervolg 1 km extra rijden. Dit was met name nodig omdat dan de trein vanuit Almelo binnen 27 minuten in Hardenberg kan zijn. Dan kan er in 3 minuten gekeerd worden op de eindpunten, waardoor het net binnen het uur past en er geen extra treinen nodig zijn voor het doortrekken van Almelo-Mariënberg naar Hardenberg. Zou het station open zijn gebleven, dan was dat niet haalbaar geweest (een stop kost met afremmen, halteren en optrekken bij elkaar ca. 2 minuten). - Reportage over het station in tekst en beeld, door Frans Mensonides.

Bezienswaardigheden

- Het gebied van de voormalige Willibrordusparochie (tegenwoordig 'geloofsgemeenschap') strekt zich naast de gemeente Twenterand ook uit over de omliggende plaatsen zoals Sibculo, Beerzerveld en Mariënberg. In 1851 wordt een begin gemaakt met de aanleg van kanalen om het veengebied in het midden van Overijssel verder open te leggen en te ontginnen. Langs deze kanalen ontstaan vervolgens omvangrijke veenderijen. Ten behoeve van de katholieke veenarbeiders wordt in 1868 een nieuwe parochie opgericht na afscheiding van de parochie Vriezenveen. Het was voor de mensen in deze omgeving immers wel érg ver lopen naar Vriezenveen iedere zondag. Men had in die tijd nog geen vervoer en de wegen waren ook niet altijd in goede staat (vaak nog onverhard). Aanvankelijk is er een noodkerk op de Punt van Separatie (splitsing Kanaal Almelo-Coevorden - Zwolse Kanaal). In 1868 is de huidige Willibrorduskerk in Geerdijk (Schoolstraat 80) gebouwd, een driebeukig neogotisch kerkje met half-ingebouwde toren en rechtgesloten koor, naar ontwerp van architect H.J. Wennekers.

Het kerkje is een van de laatste overgebleven dorpskerkjes uit de zogeheten 'stucadoorsgotiek' (d.w.z. gepleisterde houten gewelven) in het aartsbisdom Utrecht. Het kerkje is bijzonder door zijn bouwstijl en ligging aan het kanaal, aan de overzijde van de dorpskern van Geerdijk. Het interieur is in de jaren zestig deels gemoderniseerd. Hierbij verdwenen het hoofdaltaar en de preekstoel. De communiebank is verbouwd tot altaartafel. Het orgel en de kruiswegstaties zijn behouden gebleven. De ramen in het koor zijn in 1905 vervaardigd door fa. Hertel en Lersch te Düsseldorf. Het orgel dateert uit 1920 en is gebouwd door de firma H. Winkels.

"Onze St. Willibrord kerk in Geerdijk is meer dan een gebouw. Het is een levende geloofsgemeenschap, gevormd door mensen die samenkomen, bidden, zingen en lief en leed delen, waarbij ze Christus en Zijn Woord centraal stellen in hun leven. Een plaatselijke geloofsgemeenschap herbergt mensen die er voor elkaar willen zijn. Er is een grote betrokkenheid en verantwoordelijkheidsgevoel voor alles wat met de kerk en parochie te maken heeft. Toen in 1993 de kerkklok het begaf was er dan ook binnen een tijdsbestek van enkele maanden een bedrag op tafel waarmee maar liefst drie klokken konden worden aangeschaft. Het is tegenwoordig nog altijd en levendige, standvastige geloofsgemeenschap. Natuurlijk zijn daarin allen niet gelijk en zijn er verschillende meningen over traditionele patronen en huidige (nieuwe) ideeën. Maar in deze verscheidenheid kenmerkt zich een parochie met een sterk verantwoordelijkheidsbesef voor het opkomen voor hun katholieke geloofsovertuiging, dat in bestuurlijke en pastoraal opzicht goed geleid moet worden." Aldus de geloofsgemeenschap op de site van de Sint Marcellinus Parochie, waar de kerk en geloofsgemeenschap tegenwoordig onder vallen.

In 2018 wordt bekend dat de kerk op de nominatie staat om te worden gesloten. De lokale geloofsgemeenschap is daar 'not amused' over. Er zouden nog genoeg vrijwilligers actief zijn binnen de geloofsgemeenschap en ook financieel zouden er geen redenen zijn om de kerk af te stoten. Maar het kerkbezoek liep wel sterk terug. De geloofsgemeenschap van Geerdijk heeft in 2019 de Initiatiefgroep Kerkbehoud Vroomshoop opgericht, die een plan heeft gemaakt met als doel de kerk voor de geloofsgemeenschap te behouden. Kennelijk heeft dat niet tot het gewenste resultaat geleid, want begin 2021 is de kerk te koop gezet.

Pastoor W.J. Tops beschrijft in zijn in 1993 verschenen boek ‘Kroniek van de Willibrordusparochie te Vroomshoop 1863-1990’ het leven en werken m.b.t. de St. Willibrordparochie in Geerdijk. Uitgave Krips Repro, Meppel. Gebonden, harde glanzende blauwe kaft, 424 pagina’s, geïllustreerd met zwart/wit afbeeldingen. Tops was van 1984 tot 1989 pastoor van deze parochie. Daags voor de boekpresentatie interviewde Jan van der Kolk pastoor Tops over zijn boek. Dit gesprek is uitgezonden op de Lokale Omroep voor Den Ham en Vroomshoop, tegenwoordig Delta FM, en is via de link ook online te beluisteren.

- De splinternieuwe (in 2011 gebouwde) en architectonisch zeer bijzondere Mariakapel in Geerdijk van architect Francisco Navarro ligt op een prachtige plek aan het water, in de luwte van de Willibrordkerk. Navarro breekt in zijn ontwerp nadrukkelijk met de inmiddels traditionele vorm van de Mariakapel. Bij hem geen bakstenen mini-huis voor de Moeder Gods met een torentje of dak, maar een modern bouwwerk van zink, glas, led-verlichting en hout. Vervreemdend wellicht in eerste instantie, maar bij nader inzien juist als religieuze ruimte van een grote zeggingskracht. (...) De essentie van zijn ontwerp is eigenlijk van een grote eenvoud. Een kale vloer, witte wanden, een simpele, houten draagconstructie en een Mariabeeld (gemaakt door Wessel Bezemer) dat ook al een wonder is van soberheid. Acht houten kubussen, vrijstaand in de ruimte, dienen als zitplek. Eigenlijk de enige franje betreft de blauwe led-verlichting die het Mariabeeld subtiel beschijnt en het eveneens blauwe, kruisvormige raam dat in een van de lange wanden het zicht naar de moederkerk ontsluit.

Dat deze Mariakapel er gekomen is, getuigt van moed en lef van de opdrachtgevers. Het ontwerp van Navarro is echter sterk en respectvol genoeg om potentiële twijfelaars te kunnen overtuigen. Er is drie jaar aan gewerkt, met veel liefde en zichtbare inzet van parochianen. Wat het heeft opgeleverd, is pure winst voor het dorp: een van de meest vernieuwende kapellen van Nederland in de laatste tien jaar, maar tegelijk een bouwwerk waardoor Geerdijk in ieder geval in de architectuurwereld meer is dan een simpele vlek in de grote leegte van Twenterand. (© Herman Haverkate / TC Tubantia, 13-5-2011) - Persbericht van de architect over de bouw van de Mariakapel. - Foto van de Mariakapel.

Jaarlijkse evenementen

- Geerdijks Brugfeest (weekend in augustus) met o.a. Rommelmarkt, Oldtimershow en feest met live band.

- Het Oktoberfest, ook bekend als Spoorfuif (eind september of begin oktober, in 2020 voor de 7e keer) is een mooi voorbeeld van waar een klein dorp als Geerdijk groot in kan zijn. Toen ze hier in 2012 mee begonnen, hielden ze rekening met 700 bezoekers. Het werden er direct al 2.500. In 2016 hebben ze de capaciteit uitgebreid naar maximaal 6.000 bezoekers. Het werden er 5.300. Editie 2017 was met 6.000 bezoekers wél uitverkocht. Dat gold ook voor editie 2019. Mensen komen van heinde en verre naar het Oktoberfest. In 2017 was er zelfs een bus uit Alkmaar. Tijdens editie 2017 is er 20 'kuub' bier doorheen gejaagd. Oftewel 20.000 liter. "Maar met die pullen bier, halve liters, gaat het natuurlijk hard", aldus Patrick Fokke van de organisatie. (bron: Tubantia, 2-10-2017)

Links

- Belangenorganisatie: - Stichting Dorpsraad Vroomshoop - Geerdijk heeft ten doel het woon-, leef- en werkklimaat in deze dorpen te behouden en waar mogelijk te verbeteren. Dit alles onder het motto: "Met Mekaar, Veur Mekaar, Good Veur Mekare".

- Buurtvereniging: - Buurtvereniging Geerdiek is er voor de inwoners van Geerdijk voor zover wonend tussen de spoorlijn en de 4e Blokweg.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)