Laagraven is deels een buurtschap, deels een bedrijventerrein in de provincie Utrecht, in de regio Kromme Rijnstreek, gemeente Nieuwegein. T/m 30-6-1971 gemeente Jutphaas. Het gebied Laagraven-Oost valt ook deels onder de gemeente Houten.
Collage van het landelijke gebied van Laagraven, met karakteristieke oude boerderijen en de in 2015 aangelegde fietsbrug Nieuwe Heemsteedsebrug, die via de Plofsluis Nieuwegein met Houten verbindt over het Amsterdam-Rijnkanaal.
Tekst en uitleg bij De Batterijen aan de Overeindseweg
Kazemat, half verzonken in het 2e Veld en het Inundatiekanaal
Het is mooi daar bij het Inundatiekanaal bij het 2e Veld. In oorlogstijd aangelegd, nu een oase van rust.
De Overeindseweg in de buurtschap Laagraven, gezien in O richting
Het is puur genieten daar aan de Overeindseweg in Nieuwegein in buurtschap Laagraven, bij De Batterijen. Nu in het weekend voor iedereen vrij toegankelijk.
In 1982 is een groot deel van het fort De Batterijen gesloopt voor de verbreding van het Amsterdam-Rijnkaal. Eigenlijk lag de Plofsluis in de weg, maar die was te massief om af te breken en daarom moest het fort eraan geloven.
- Laagraven is deels een buurtschap, deels een bedrijventerrein in de provincie Utrecht, in de regio Kromme Rijnstreek, gemeente Nieuwegein. T/m 30-6-1971 gemeente Jutphaas. Het gebied Laagraven-Oost (zie verder bij Recente ontwikkelingen) valt ook deels onder de gemeente Houten.
- Vroeger hebben er blauwe plaatsnaamborden (komborden) gestaan bij bedrijventerrein Laagraven, met die naam, en had dat gebied dus kennelijk een eigen 'bebouwde kom'. Later zijn die vervangen door witte plaatsnaamborden. Tegenwoordig schijnen die er ook niet meer te staan, waardoor je alleen nog aan de gelijknamige straatnaambordjes kunt herkennen dat je dit gebied binnenkomt. Hetzelfde geldt overigens voor het W hiervan gelegen bedrijventerrein (De) Liesbosch.
Terug naar bovenOudere vermeldingen
1296-1307 Raven, 1840 Laag-Raven.
Naamgeving
Genoemd naar de ligging in de gelijknamige polder.
Naamsverklaring
Laag ter onderscheiding van hoog in Hoograven (de N van Laagraven gelegen voormalige buurtschap in Jutphaas, thans wijk in Utrecht. Verder was er vanouds nog de polder en buurtschap Westraven, een naam die tegenwoordig geheel verdwenen is). Het tweede deel van de naam is moeilijk te duiden. Met de vogelsoort heeft het in ieder geval niets te maken. Mogelijk schuilt hierin de verbogen vorm van het Middelnederlandse rave 'balk, bint' en dan betreft het waarschijnlijk een benoeming naar de vorm. Kiliaan omschrijft het met het Latijnse retinaculum, wat bij hem de vertaling is van bint, een kromme balk als dragende verbinding van een dakconstructie. Zie ook Tempel, Balk.(1)
Bedrijventerrein Laagraven ligt rond de gelijknamige weg, NW van Houten, NO van Nieuwegein, in de O 'oksel' van A12 en N408 (Laagravenseweg). O en Z hiervan ligt een gebied wat men sinds enkele jaren Laagraven-Oost noemt (zie verder bij Recente ontwikkelingen).
Terug naar bovenIn de Volkstelling van 1840 wordt deze naam niet apart geteld. Hoograven, Laagraven en Westraven hebben in dat jaar samen 99 huizen met 529 inwoners. Tegenwoordig is de naam vooral bekend van het bedrijventerrein Laagraven, en de O en ZO daarvan gelegen gelijknamige recreatieplassen (waarvan overigens de N plas op grondgebied van de gemeente Houten ligt en de Z plas op grondgebied van de gemeente Nieuwegein).
Z van het bedrijventerrein, Z van de N409 (Houtenseweg) is nog een stuk landelijk gebied, wat je nog als buurtschap Laagraven zou kunnen beschouwen (je zou het ook buurtschap Overeind kunnen noemen, omdat het deel aan de Overeindseweg in de Polder Overeind ligt, en het deel aan de Nedereindseweg W van Nieuwegein, vanouds Jutphaas, vroeger buurtschap Nedereind heette, tegenwoordig Rijnenburg geheten). Dat gebied, gelegen rond de wegen 2e Veld en Overeindseweg, omvat ca. 15 woonhuizen (doorgaans - deels nog in functie zijnde - boerderijen).
Terug naar bovenBestemmingsplan
In 2013 is het Bestemmingsplan Laagraven-Oudwulverbroek van de gemeente Houten vastgesteld. Waarin zij haar grondgebied W van de A27 als Laagraven benoemt (wat in de praktijk dus de buurtschappen Heemstede en Waijen omvat). In hoofdstuk 3.4.8 wordt de Integrale Landschapsvisie Laagraven Oost besproken. O.a. wordt hierover gesteld: "De visie stelt behoud en ontwikkeling van de Nieuwe Hollandse Waterlinie voorop. Het is belangrijk om, tussen de oprukkende verstedelijking, oog te houden voor het landschap en de behoefte aan recreatie dichtbij de stad. Dit gebied heeft unieke landschappelijke kwaliteiten, een rijke cultuurhistorie en volop recreatieve potentie. Juist vanwege die kwaliteiten en de ligging aan de stadsrand, kan het worden ontwikkeld tot een divers en aantrekkelijk recreatiegebied met regionale betekenis. Ook is er ruimte voor kleinschalig wonen en werken in het landschap. Het gebied kan zo uitgroeien tot een landschapspark dat onderdeel is van het stedelijk landschap." In dit hoofdstuk wordt per deelgebied geschetst wat de ambities en mogelijkheden zijn op het gebied van o.a. landschap, recreatie en wonen.
Batterijen
Aan de Overeindseweg ligt een prachtig terrein met restanten van de Hollandse Waterlinie, zoals een houten artillerieloods en een betonnen bomvrij wachthuis. De zogenoemde ‘Batterijen aan de Overeindseweg’ zijn in 1871-1873 aangelegd als voorpost voor Fort Jutphaas. Het fortterrein aan de Overeindseweg ligt aan de noordzijde van het Amsterdam Rijnkanaal, ter hoogte van de Plofsluis. Anno 2015 zocht de gemeente Nieuwegein een initiatiefnemer voor de herontwikkeling van het unieke terrein. Een beoordelingscommissie gunde het terrein aan evenementen- en communicatieadviesbureau ID310, omdat zij kennelijk het beste herbestemmingsplan hadden ingediend. Het bedrijf houdt er kantoor. Doordeweeks kunnen zakelijke klanten er vergaderen e.a. evenementen houden, in het weekend vormen recreanten de voornaamste doelgroep. Het terrein blijft publiek toegankelijk. Het complete traject van verbouw en herbestemming is medio 2017 gereed gekomen.
Martijn Geerdes en Mark Bliekendaal, de initiatiefnemers van de herbestemming van Fort De Batterijen, zoals het complex tegenwoordig heet, hebben in maart 2019 het Restauratiefonds-compliment 2019 ontvangen. Het Nationaal Restauratiefonds reikt het compliment jaarlijks uit aan initiatiefrijke mensen die een impactvolle bijdrage leveren aan het in stand houden van monumenten. Het compliment is toegekend voor de slagvaardige aanpak bij de herbestemming van het fort en het weer toegankelijk maken voor het publiek.
“Het fortterrein is 100 jaar afgesloten geweest. Het is daarom bijzonder dat het weer voor iedereen toegankelijk is. Fort De Batterijen is herontwikkeld tot een plek waar je kunt werken én ontspannen, met aandacht voor natuur en historie”, aldus het Restauratiefonds. Het communicatie- en evenementenbureau van Geerdes en Bliekendaal is in de Batterijen gevestigd. Medio 2017 kwam het ook beschikbaar voor inspirerende bijeenkomsten voor de zakelijke markt, van brainstormsessies, congressen tot corporate festivals. In de zomerperiode kan iedereen er in het weekend genieten op het mooie terras. Veel fietsers en wandelaars weten de weg naar het fort inmiddels te vinden. De eigenaren van dit fort verdienen een compliment, alleen al vanwege het feit dat er een succesvolle herbestemming gerealiseerd is. Maar daarnaast ook vanwege hun doorzettingsvermogen en doelgerichtheid. Fort de Batterijen is weer springlevend. De waardering daarvoor werd tastbaar gemaakt door de uitreiking van het Restauratiefonds-compliment. (bron: Nationaal Restauratiefonds)
Sluis-kunstwerk
"Oplettende automobilisten en fietsers hebben het nieuwe kunstwerk op het talud langs de A12 bij Houten vast al zien staan. Het verbeeldt een sluis die de aandacht vestigt op het landschap van de Nieuwe Hollandse Waterlinie in Laagraven. Het kunstwerk staat bij de Koppelbrug, een fietsbrug over de A12. Het kunstwerk is op 23 november 2021 digitaal onthuld door gedeputeerde Rob van Muilekom (zie hier de video ervan), die daarbij onder meer stelde: "Dit imposante kunstwerk verwijst naar de vele sluizen die het oeroude verdedigingssysteem van de Hollandse Waterlinies mogelijk maakten. Het is een markering van ons bijzondere UNESCO-werelderfgoedgebied. We willen de waterlinie zoveel mogelijk in het landschap zichtbaar maken en de bijbehorende verhalen vertellen."
Sluizen. Met de sluizen van het waterlinie-verdedigingssysteem konden stukken land onder water worden gezet, oftewel ‘geïnundeerd’, om de vijand tegen te houden. Het kunstenaarsduo van het bedrijf Gijs Van Vaerenbergh heeft dit prachtig vormgegeven met hun kunstwerk dat is opgebouwd uit één component, een stalen koker. Van Vaerenbergh: 'Van veraf zie je de contouren van de sluis, van dichtbij zie je als het ware de pixels waarmee het is opgebouwd. Zo heb je een andere ervaring als je het werk ziet als automobilist vanaf de snelweg dan als je het ziet als wandelaar of als fietser vanaf Laagraven.'
Steeds meer te beleven. Het culturele erfgoed in het waterliniegebied van Laagraven is nog niet zo bekend, omdat het voornamelijk een inundatiegebied is. Het waterliniekarakter wordt in dit gebied steeds meer blootgelegd en er valt steeds meer te beleven. Zo zijn de toegankelijkheid en de levendigheid met de aanleg van wandel- en fietsroutes en het Toeristisch Overstappunt Laagravense Plassen vergroot. De provincie Utrecht blijft de kwaliteit van het waterliniegebied in deze omgeving verder ontwikkelen met het erfgoed als inspiratiebron. Zo willen we de zichtbaarheid en beleefbaarheid van dit landschap met haar militaire erfgoed te versterken. De provincie is trots op de totstandkoming van dit kunstwerk. Er is goed samengewerkt met en medewerking verleend door Recreatieschap Stichtse Groenlanden, Rijkswaterstaat, Down Under en de gemeenten Houten en Nieuwegein. BPD Cultuurfonds ondersteunde de realisatie van het kunstwerk." (bron: Provincie Utrecht, november 2021) Zie ook deze video waarin gedeputeerde Rob van Muilekom de Hollandse Waterlinie in deze omgeving toelicht.
Gebiedsanalyse
"Gedeputeerde Staten van de provincie Utrecht hebben in september 2020 de Gebiedsanalyse Laagraven vastgesteld. De analyse maakt duidelijk wat de kernkwaliteiten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie (NHW) in dit gebied zijn. Het gaat om het historische militaire erfgoed, zoals forten, sluizen en kazematten, waarmee rekening moet worden gehouden bij ruimtelijke ontwikkelingen. Aanleiding voor het opstellen van gebiedsanalyses is de UNESCO-nominatie voor Werelderfgoed voor de NHW. Eerste analyse in een serie. Deze gebiedsanalyse is de eerste in een serie zeven analyses voor de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Vier daarvan liggen in de provincie Utrecht, drie liggen ook in de provincies Noord-Holland en Gelderland. Deze én de nog op te stellen analyses moeten duidelijk maken dat Nederland het Werelderfgoed voldoende beschermt. Zeker omdat er grote druk op het gebied staat voor toekomstige ruimtelijke ontwikkelingen zoals infrastructuur, woningbouw en energietransitie. Ook zonder nominatie is analyse van de kernkwaliteiten NHW van belang, omdat bescherming van deze kwaliteiten valt onder het erfgoedbeleid van de provincie.
Een groen gebied om op adem te komen. Laagraven ligt aan de oostkant van Utrecht en valt geheel binnen het genomineerde UNESCO-Werelderfgoed gebied: er zijn hier veel elementen van de NHW en de openheid van het voormalige inundatiegebied is nog herkenbaar. Het is een groen gebied met karakter om te recreëren en op adem te komen. Daarmee is het een belangrijke waarde voor het vestigingsklimaat; een groene oase naast alle huidige en toekomstige ruimtelijke ontwikkelingen. Geen integrale analyse. De gebiedsanalyse is geen integrale analyse, het maakt alleen duidelijk waar de kernkwaliteiten van de NHW liggen in dit gebied. Het gaat om een specifieke uitwerking van de kwaliteiten per gebied en hoe daarmee om te gaan. De gebiedsanalyse schetst daarmee een kader en levert bouwstenen voor plannen en initiatieven en is daarnaast van belang voor de verdere visie- en planvorming in het gebied. Gedragen aanpak. Deze gebiedsanalyse is een eerste proeve waarin de provincies Utrecht, Noord-Holland, Noord-Brabant en Gelderland, het Rijk en het kwaliteitsteam NHW zijn gekomen tot een gedragen aanpak voor alle gebiedsanalyses in de Nieuwe Hollandse Waterlinie." (bron: Provincie Utrecht, oktober 2020)
Terug naar boven- In 2015 is de fietsbrug Nieuwe Heemsteedsebrug gerealiseerd, die de Plofsluis in het Amsterdam-Rijnkanaal verbindt met het gebied Laagraven aan de Houtense kant van het kanaal. De fietsbrug voorziet in een kortere, veiligere en vooral aantrekkelijkere fietsroute voor forensen en scholieren tussen Houten en Nieuwegein. Maar ook voor toeristen en recreanten is het een aanwinst: bijzonder van de fietsbrug op deze locatie is dat het een aantal unieke objecten van de Hollandse Waterlinie verbindt zoals Fort Vreeswijk, Fort Jutphaas, de Plofsluis en het fortterrein aan de Overeindseweg.
- Van de Laagravense Plassen is alleen de Z plas structureel in gebruik (als strandbad met teleskibaan).
- Tussen de stedelijke kernen van Nieuwegein en Houten ligt een gebied, wat men sinds enkele jaren Laagraven Oost noemt. Het betreft het landelijk gebied wat wordt begrensd door de A12 in het N, de N408 (Laagravenseweg) in het W, het Amsterdam-Rijnkanaal in het Z en de A27 in het O.
Strikt geografisch gezien klopt deze naam eigenlijk niet, want Laagraven ligt alleen in de gemeente Nieuwegein en het O deel van het gebied - de grens tussen de gemeenten loopt langs de Heemsteedseweg en de Koppeldijk - valt onder de gemeente Houten. Maar de gemeenten Nieuwegein en Houten willen dit gebied gezamenlijk als een landschappelijke eenheid ontwikkelen / herinrichten, en dan is het wel handig om het ook één naam te geven. In de praktijk omvat het gebied in het ZO de Houtense buurtschap Heemstede, in het NO de Houtense buurtschap Waijen (beide helaas zonder plaatsnaamborden, zodat men zich daar niet van bewust is als men er langs komt), in het NW de N Houtense en Z Nieuwegeinse Laagravense Plassen (zie hieronder bij Landschap, natuur en recreatie) en in het ZW wat je nog buurtschap Laagraven zou kunnen noemen (gemeente Nieuwegein).
In 2011 is in opdracht van de gemeenten Nieuwegein en Houten de Integrale Landschapsvisie Laagraven Oost opgesteld. Dit omdat men hoe dan ook het gebied op enigerlei wijze wil ontwikkelen, herinrichten. 'Niets doen is geen optie' aldus de visie, omdat men het gebied momenteel een rommelige uitstraling vindt hebben. In het rapport worden diverse mogelijke scenario's voor de ontwikkeling van het gebied geschetst, waarbij meer of minder de nadruk komt te liggen op respectievelijk aspecten als recreatie, landbouw of (kleinschalig, landelijk) wonen.
Reactie toevoegen