Rijckholt

Plaats
Dorp
Eijsden-Margraten
Heuvelland
Limburg

rijckholt_plaatsnaambord.jpg

Rijckholt is een dorp in de provincie Limburg, in de streek Heuvelland, gemeente Eijsden-Margraten. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1942. In 1943 over naar gemeente Gronsveld, in 1982 over naar gem. Eijsden, in 2011 over naar gem. Eijsden-Margraten.

Rijckholt is een dorp in de provincie Limburg, in de streek Heuvelland, gemeente Eijsden-Margraten. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1942. In 1943 over naar gemeente Gronsveld, in 1982 over naar gem. Eijsden, in 2011 over naar gem. Eijsden-Margraten.

RvB 20110207-1380 Kasteel Rijckholt, Limburg.jpg

Rijckholt is o.a. bekend van het gelijknamige kasteel

Rijckholt is o.a. bekend van het gelijknamige kasteel

rijckholt_rk_kerk_ramen.jpg

Rijckholt, RK kerk Onze Lieve Vrouwe Onbevlekt Ontvangen, glas-in-loodramen

Rijckholt, RK kerk Onze Lieve Vrouwe Onbevlekt Ontvangen, glas-in-loodramen

rijckholt_klooster_st_jozef.jpg

Rijckholt, het voormalige kloostercomplex van de Zusters Onder de Bogen aan de Voerenstraat staat vandaag de dag leeg. Een nieuwe bestemming is nog niet bekend.

Rijckholt, het voormalige kloostercomplex van de Zusters Onder de Bogen aan de Voerenstraat staat vandaag de dag leeg. Een nieuwe bestemming is nog niet bekend.

rijckholt_jeugdcarnaval.jpg

Ook voor de jeugd is in Rijckholt het nodige te doen met jeugdwerk, jeugdschutterij en jeugdcarnaval

Ook voor de jeugd is in Rijckholt het nodige te doen met jeugdwerk, jeugdschutterij en jeugdcarnaval

LB gemeente Rijckholt in ca. 1870 kaart J. Kuijper [1024x768].gif

Gemeente Rijckholt in ca. 1870, kaart J. Kuijper

Gemeente Rijckholt in ca. 1870, kaart J. Kuijper

Rijckholt

Terug naar boven

Status

- Rijckholt is een dorp in de provincie Limburg, in de streek Heuvelland, gemeente Eijsden-Margraten. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1942. In 1943 over naar gemeente Gronsveld, in 1982 over naar gemeente Eijsden, in 2011 over naar gemeente Eijsden-Margraten.

- Het dorp Rijckholt heeft in 1978 geen eigen postcode en plaatsnaam gekregen in het postcodeboek, voor de postadressen ligt het dorp daarom sindsdien 'in' Gronsveld.

- Zegel van de voormalige heerlijkheid Rijckholt (de gemeente heeft nooit een wapen gehad).

Terug naar boven

Naam

In het Limburgs
Riêkelt.

Oudere vermeldingen
1603 Ricquelt, 1805-1806 Ryckholt, 1847 Rijckholt, 1883 Rijkholt.

Naamsverklaring
Samenstelling van rijk 'machtig, koninklijk' en holt 'hout, bos met hoogopgaand geboomte'.(1)

Terug naar boven

Ligging

Het dorp Rijckholt ligt ZO van de stad Maastricht en het 'dorp in de stad' Heugem, Z van het dorp Gronsveld, O van de A2 en het dorp Oost-Maarland, NO van het dorp Eijsden, NNO van het dorp Mariadorp, W van het dorp Sint Geertruid en WZW van het dorp Eckelrade.

Terug naar boven

Statistische gegevens

- In 1840 heeft de gemeente Rijckholt, die slechts het dorp omvat, 36 huizen met 185 inwoners.

- Per 1 januari 1943 is de gemeente opgeheven en opgegaan in de gemeente Gronsveld met 122 hectare, ca. 100 huizen en 419 inwoners.

- Tegenwoordig heeft Rijckholt ca. 300 huizen met ca. 700 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

In de archieven worden als oudste bezitters van deze heerlijkheid vermeld: Herman van Gronsveld in 1043, Gisbert van Gronsveld in 1103 en 1135, en de broers Philippe en Winand van Gronsveld in 1145 en 1148. Philippe en Winand werden respectievelijk Heer van Gronsveld en Heer van Rijckholt. In de 15e eeuw kwam Willem van Vlodrop in het bezit van deze heerlijkheid, die tot aan het einde van de 16e eeuw in het bezit bleef van deze familie. Een andere Willem van Vlodrop (gestorven in 1603) verkoopt de heerlijkheid in 1596 aan Herman van Lynden.

In 1682 kocht Jean Maximiliaan de Bounam (1643-1718) de vrije heerlijkheid. Het kasteel was sinds 1642 in het bezit van de familie Van Wyllich tot Winnendach. Jean Maximiliaan bouwde het centrale hoofdgebouw. Op 29 december kreeg Jean Maximiliaan van keizer Leopold I de titel Ridder van het Heilig Keizerrijk. Zijn zoon Jean-Baptiste de Bounam werd in 1703 Heer van Rijckholt. Hij huwde Marie-Barbe de Moffarts op 20 augustus 1701 en zij kregen elf kinderen. Ze namen hun intrek in het kasteel. In het begin van de 18e eeuw werden de twee zijvleugels gebouwd door Jean-Baptiste de Bounam. De linkervleugel was bestemd voor een kapel ter ere van de Heilige Rombout. Jean-Baptiste overleed op 19 september 1735. Zijn oudste zoon, Jean Maximiliaan, volgde hem op als Heer van de heerlijkheid.

Op 3 november 1794 viel Maastricht in handen van de Fransen en eindigde de feodale heerschappij over het dorp. De erfgenamen van de familie De Bounam droegen in 1822 het landgoed over aan Ive Ame Lambert Charles Poswick, advocaat bij de soevereine Raad van Limburg. Nadat diverse eigenaren het kasteel in hun bezit hebben gehad, werd het in 1988 door Jean en Monique Colen geheel gerestaureerd. Sinds eind 1995 zijn Han van der Meer en Annette Heffels de gelukkige eigenaren van Kasteel Rijckholt. Zie verder bij Bezienswaardigheden. (3171)

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van Rijckholt, kun je terecht bij Heemkundevereniging Grueles.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Rijckholt heeft 8 rijksmonumenten, waarvan de meeste betrekking hebben op het gelijknamige kasteel.

- De RK kerk Onze Lieve Vrouwe Onbevlekt Ontvangen, een voormalige Dominicaner kloosterkerk uit 1883, sinds 1983 parochiekerk, was een bedevaartsoord voor de H. Vincentius Ferrer. Deze verering is hier door Franse dominicanen omstreeks 1883 geïntroduceerd. Vincentius werd er vereerd om genezing te krijgen voor alle mogelijke ziekten. Moeders met kleine kinderen vroegen er om de Vincentiuszegen. Waarschijnlijk was er tegen het einde van de 19e eeuw al sprake van bedevaarten uit Zuid-Limburg en het Belgische en Duitse grensgebied naar Rijckholt. In de jaren zestig van de 20e eeuw nam het aantal pelgrims en de georganiseerde bedevaarten sterk af. In 2009 heeft Bisdom Roermond uitgesproken dat de kerk "aan de eredienst onttrokken" zou moeten worden, om financiële en personele redenen (met name de kosten voor dak-onderhoud en tekort aan priesters). Op 22 november 2009 is de laatste kerkdienst gehouden. Het gebouw is nu een museum (van wat?, red.).

- Het huidige Kasteel Rijckholt heeft zich ontwikkeld rond een middeleeuwse toren. Deze toren dateert uit de 14de eeuw en werd wellicht tot zijn huidige hoogte opgetrokken tegen het einde van de middeleeuwen. De oude toren heeft twee meter dikke muren en is bijna vierkant. In 1489 werd de versterkte toren verwoest, maar direct weer opgebouwd, waarschijnlijk op de 14e-eeuwse resten. Het centrale hoofdgebouw dateert uit het einde van de 17e eeuw en werd vermoedelijk gebouwd door Jean Maximiliaan de Bounam nadat hij in 1683 de heerlijkheid had gekocht. Zijn zoon Jean-Baptiste bouwde van 1703 tot 1735 de twee kleine zijvleugels. Opgravingen in 1961 brachten een vleugel achter de linkerzijde van het hoofdgebouw aan het licht. Aan het einde hiervan stond een kleine toren. Het kasteel was oorspronkelijk omgeven door een dubbele gracht. Een ophangbrug verleende toegang tot de volledig gesloten binnenplaats. Zie verder bij Geschiedenis. (3171)

- Het voormalige kloostercomplex van de Zusters onder de Bogen (Voerenstraat 17) was voorheen in gebruik als woon-, verzorgings- en verpleeghuis van de Maastrichtse congregatie. Er woonden zo'n 120 zusters. Het kloostercomplex bestaat uit Huize Immaculata uit 1912, Huize St. Jozef uit 1960 en het begin jaren tachtig aangebouwde Huize Vuursteen. Op het terrein staat ook nog een voormalig Linnenhuis. Momenteel staat het complex leeg. Er is nog niets bekend over een herbestemming. - Stichting Holtveld heeft anno 2015 plannen voor herbestemming van het complex tot een woongemeenschap, maar dat is allemaal nog in onderzoek gezien aspecten zoals regelgeving, financiering etc. - Zo te zien staat het complex nog te koop.

- Waterpomp en kruisbeeld op de hoek Voerenweg/ Romboutsweg. Omstreeks 30 april 1909 (de geboortedag van Prinses Juliana) wordt hier door de burgemeester van Rijckholt een 'Julianaeik' geplant. In de nabijheid van deze eik stond een drinkwaterpomp. Voor de eik stond een kruisbeeld, dat naderhand aan de boom werd bevestigd. Begin jaren vijftig wordt het dorp aangesloten op het waterleidingnetwerk en wordt de pomp overbodig. Later wordt de pomp verwijderd. In 2009, t.g.v. de 100e verjaardag van de eik, zijn kruisbeeld en waterpomp teruggeplaatst. Omdat de oude waterpomp was vernietigd, heeft de heemkundekring in België een soortgelijk exemplaar gevonden en gerestaureerd.

- Wegkruisen in Rijckholt (even naar onderen scrollen tot je bij die plaats aankomt).

- Gevelstenen in Rijckholt.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- Carnaval. De optocht van Rijckholt is op carnavalsmaandag. - De Rijckholtse Carnavalsvereniging De Sjnuffelère heeft een bijzondere ontstaansgeschiedenis, waarover je alles kunt lezen onder de link.

- Kunstweekend Kasteel Rijckholt (augustus). Ca. 60 professionele deelnemers uit binnen- en buitenland presenteren een gevarieerd aanbod van eigen werken. De fraaie ambiance van kasteeltuinen en koetshuis, sfeervolle muziek, de wijnproeverij, kunsttaxatie en een aantrekkelijk programma voor de jeugd, maken het Kunstweekend tot een mooi evenement voor jong en ouder.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Opgericht in 2006 hebben de Virenze Concerten (ca. maandelijks op Kasteel Rijckholt, uitgezonderd de zomermaanden) allereerst bekendheid vergaard met recitals door pianisten van wereldformaat. Naast deze optredens van meesterpianisten zijn ook tal van vermaarde ensembles te gast op dit podium. Veelbelovend talent krijgt elk seizoen de kans zich te presenteren in de 'Nieuw Licht'-reeks.

- Tussen Cadier en Keer, Sint Geertruid en Rijckholt ligt het Savelsbos. Het Savelsbos bestaat uit verscheidene boscomplexen zoals het Eijsderbos, het Rijckholterbos, de Riesenberg en het eigenlijke Savelsbos. Dit 240 hectare grote boscomplex ligt op de steile helling tussen de Zuid-Limburgse plateaugebieden in het 80 à 90 meter lager liggende Maasdal. Een dalenlandschap door de Maas en de zijrivieren in de loop der eeuwen uitgeslepen. Ook zijn er veel grubben, smalle diepe droogdalen. Deze grubben werden door de bevolking in het verleden nogal eens als weg gebruikt, omdat ze de kortste verbinding van plateau tot dal vormden. Zo ontstonden de voor Zuid-Limburg typische holle wegen. De bekendse grubben in het Savelsbos zijn de Schone Grubbe, de Scheggeldergrubbe en de Dorre Weg. Het gebied herbergt zeldzame diersoorten zoals de das, bunzing, hermelijn, wezel, steenmarter en eikel- en hazelmuis. Ook veel vogelsoorten, diverse grondsoorten en weelderige plantengroei (zelfs lianen kunt u hier vinden!).

Ongeveer 6.000 jaar geleden komen hier de eerste bewoners, de zogeheten Bandkeramiekers. Landbouwers, die vruchtbare grond vinden in de vorm van löss. In de loop der eeuwen heeft men steeds meer akkers en weilanden nodig. Deze uitbreiding gaat ten koste van het bos op het plateau en de Maasvallei. Het Savelsbos blijft gelukkig bewaard. De steile hellingen ervan maken het te moeilijk om het in cultuur te brengen. Er zijn wandelroutes aangelegd. Informatiepanelen over het Savelsbos vind je bij Moerslag, aan de Eckelraderweg en bij de kerken van Rijckholt en Sint Geertruid. Ook op het internet kun je een Savelsbos-wandeling vinden. Vanaf de hellingen van het Savelsbos kun je het Maasdal goed overzien.

Vuursteenmijn
In het Savelsbos ligt een vuursteenmijn, een archeologisch monument. Deze en die in Valkenburg* zijn voor Europa unieke prehistorische vuursteenmijnen, waarin ongeveer 3.000 jaar v. Chr. mijnbouw werd gepleegd. In de gangenstelsels zijn grote hoeveelheden ruw bewerkte stukken vuursteen gevonden, uniek in de wereld. De mijnwerkers hebben er ‘knollen’ vuursteen losgekapt en vele kubieke meters vuursteen naar boven gebracht. Uit dit materiaal, dat ook wel ‘het staal van de prehistorie’ wordt genoemd, werden ter plaatse halffabrikaten van bijlen en hakken vervaardigd. De miljoenen werktuigen die hiervan zijn gemaakt, vonden middels ruilhandel hun weg in heel Europa. Deze vuursteenindustrie moet van groot economisch belang zijn geweest. In de periode 1964-1972 is het gehele gangenstelsel in kaart gebracht, door 35 vrijwilligers onder leiding van Werner en Sjeuf Felder. Hun avonturen zijn in 1998 vastgelegd in het boek 'De prehistorische vuursteenmijnen van Rijckholt en Sint Geertruid', uitg. Nederlandse Geologische Vereniging afd. Limburg. - Staatsbosbeheer organiseert excursies naar de vuursteenmijnen (april t/m september). Actualiteiten m.b.t. de excursies vind je op de Facebookpagina 'Vuursteenmijn'.
* In 1992 is ook in Valkenburg een mijn met (zeven) vuursteenateliers ontdekt.

Rond 2010 is archeologisch onderzoek verricht in de omgeving van het prehistorische vuursteenmijnveld te Rijckholt - Sint Geertruid. De resultaten van deze onderzoeken zijn via de link ook online te lezen.

Het spannende verhaal Ruzie om de vuursteenmijn (van de bekende kinderboekenschrijver Jacques Vriens uit Gronsveld) dat in de steentijd en op deze plek speelt, dient als uitgangspunt voor het bezoek van basisschoolleerlingen van groep 6 t/m 8 en leerlingen VMBO-basisvorming aan deze archeologische site. Met een klank- en lichtspel in de mijn wordt het verhaal tot leven gebracht en de belevenissen van de prehistorische mens op deze unieke locatie zeer invoelbaar.

Bij hun bezoek aan de mijn worden de leerlingen door een tijdmachine teruggebracht naar de tijd van Gente en Fjor, de jongen en het meisje uit 'Ruzie om de vuursteenmijn'. Het werken in de mijn met alle gevaren eraan verbonden, het bewerken van vuursteen en de mythische belevingswereld van de vuursteenmijnwerkers zijn thema's die worden aangesneden. Als voorbereiding op dit 'rillingen-over-je-rugbezoek' aan de vuursteenmijn gaan de leerlingen klassikaal aan de slag met een leskist en website over de vuursteenmijn.

Zoals het er anno 2016 naar uitzag, zou de vuursteenmijn in het Savelsbos in 2017 moeten sluiten. De onderaardse gang moet namelijk vernieuwd worden, maar exploitant Staatsbosbeheer heeft daar geen geld voor. De ijzeren stutten waarmee de gang verstevigd is, beginnen na 50 jaar te verslijten. Die moeten binnen 5 tot 10 jaar volledig worden vernieuwd. Ook de klank- en lichtshow die in 2006 in de mijn is aangebracht, met als basis een verhaal van schrijver Jacques Vriens uit Gronsveld, is aan vervanging toe. De apparatuur staat in een vochtige omgeving, wat de kwetsbare elektronica heeft aangetast. Kennelijk is het toch gelukt om fondsen te vinden, want de vuursteenmijn is vandaag de dag nog altijd geopend.

In augustus 2018 is bij de vuursteenmijn in Rijckholt een groot archeologisch onderzoek verricht door archeologen van de universiteit van Wenen, ondersteund door vrijwilligers. Dit was een van de weinige momenten dat de hekken voor de smalle gangen in de mijn werden geopend zodat de onderzoekers hun werk konden doen. Ook voor de vrijwilligers een bijzondere dag. In deze videoreportage vertelt archeoloog Joep Orbons over het doel van het onderzoek. Dat was met name om stukjes vuursteen te vergaren en te onderzoeke op hun exacte samenstelling, waardoor men in het vervolg beoogt te kunnen detecteren waar vuurstenen werktuigen die ergens in Europa zijn of nog worden gevonden, vandaan komen; van deze mijn of van een van de andere toenmalige vuursteenmijnen elders in Europa.

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Rijckholt (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Jeugd: - Officieel is Stichting Jeugdgebouw Rijckholt op 6 november 1968 gestart, echter daarvoor al organiseerden de lokale paters Dominicanen in het recreatiezaaltje van het klooster dans- en ontspanningsavonden voor de jeugd. Eind jaren zestig namen de Zusters onder de Bogen het Jeugdwerk over. In de jaren zeventig en tachtig heeft het Jeugdwerk in een oud noodlokaal - een houten barak - gezeten. Toen daar woningen werden gebouwd, verhuisde het Jeugdwerk in 1985 naar het voormalige klooster achter de kerk, de plek waar ooit het Jeugdwerk begonnen is. Tot de zomer van 2013 is het jeugdwerk hier gehuisvest geweest. Sinds oktober 2013 vinden de activiteiten plaats in de zaal van Kaffee Riékelt. Het jeugdgebouw kende in de loop der jaren verschillende namen: het begon met De Instuif en met de verhuizing naar het klooster werd het De Oetlaotklep. Daarna was het bij eenieder bekend als Het Jeugdhuis en tegenwoordig ais Jeugdwerk Riékelt.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Rijckholt.

Reactie toevoegen