Kedichem

Plaats
Dorp
Vijfheerenlanden
Vijfheerenlanden
Utrecht

kedichem_collage.jpg

Kedichem is een dorp in de provincie Utrecht, in de streek en gemeente Vijfheerenlanden. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1985. In 1986 over naar gemeente Leerdam, in 2019 over naar gemeente Vijfheerenlanden. (© Jan Dijkstra, Houten)

Kedichem is een dorp in de provincie Utrecht, in de streek en gemeente Vijfheerenlanden. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1985. In 1986 over naar gemeente Leerdam, in 2019 over naar gemeente Vijfheerenlanden. (© Jan Dijkstra, Houten)

gemeente_kedichem_anno_ca._1870_kaart_j._kuijper_kopie.jpg

Gemeente Kedichem anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)

Gemeente Kedichem anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)

kedichem_oude_afgebroken_kerk_kopie.jpg

Kedichem, foto van de 15e-eeuwse kerk die in 1867 is afgebroken. Dit is een van de eerste foto's ooit, want de fotografie was in die tijd nog maar net uitgevonden...

Kedichem, foto van de 15e-eeuwse kerk die in 1867 is afgebroken. Dit is een van de eerste foto's ooit, want de fotografie was in die tijd nog maar net uitgevonden...

Kedichem.JPG

Kedichem, gezicht vanaf de Lingedijk

Kedichem, gezicht vanaf de Lingedijk

Kedichem (2).JPG

Of de tijd heeft stilgestaan, gezien vanaf de Lingedijk bij Kedichem

Of de tijd heeft stilgestaan, gezien vanaf de Lingedijk bij Kedichem

kedichem_gemaal_kopie.jpg

Kedichem, voormalig gemaal van de Verenigde Polders Kedichem en Oosterwijk

Kedichem, voormalig gemaal van de Verenigde Polders Kedichem en Oosterwijk

kedichem_rommelmarkt_kopie.jpg

Een van de jaarlijkse evenementen in Kedichem is de jaarmarkt/rommelmarkt op de 1e zaterdag van september

Een van de jaarlijkse evenementen in Kedichem is de jaarmarkt/rommelmarkt op de 1e zaterdag van september

Kedichem

Terug naar boven

Status

- Kedichem is een dorp in de provincie Utrecht (t/m 2018 provincie Zuid-Holland), in de streek en gemeente Vijfheerenlanden. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1985. In 1986 over naar gemeente Leerdam, in 2019 over naar gemeente Vijfheerenlanden.

- Wapen van de voormalige gemeente Kedichem.

- Onder de gemeente viel naast het gelijknamige dorp ook het dorp Oosterwijk en het grootste deel van de buurtschap Achterdijk. Het deel van Achterdijk O van de spoorlijn aldaar (dat vanouds onder Oosterwijk viel), is bij de herindeling van 1986 door grenscorrectie overgegaan naar de nieuwe gemeente Zederik, en daarmee onder het dorp Nieuwland in die gemeente komen te vallen. Een klein deel van de Achterdijk W van de spoorlijn is wel onder het dorp Kedichem blijven vallen.

- Het deel van de Tiendweg dat in de praktijk onder het dorp Oosterwijk hoort (huisnummers 4 en 5 t/m 13) valt voor de postadressen onder Kedichem.

- Bijzonder is dat Arkel en Spijk ook nog heel even onder de gemeente Kedichem hebben gevallen. Deze gemeenten zijn namelijk in 1812 aan die gemeente toegevoegd, en daar per 1-4-1817 alweer van afgesplitst tot wederom zelfstandige gemeenten (Spijk is betrekkelijk kort daarna, in 1855, opgegaan in de gemeente Heukelum. Arkel heeft het als gemeente volgehouden t/m 1985).

Terug naar boven

Naam

Uitspraak
Kekum. Je zou denken dat dit dialect is, maar dat is niet zo. Dit is gewoon de gangbare naam van de plaats. De schrijfwijze is feitelijk verouderd. Dat is het veel voorkomende misverstand (als je verouderde spellingen van plaatsnamen niet aanpast. Vergelijkbaar met Gorinchem, wat ook niemand - meer - zo uitspreekt. De uitspraak daarvan is immers Gorkum).

Naamgeving gemeente
Vooral in de 19e eeuw had men nogal eens de neiging om meerdere, of alle, dorpsnamen van een gemeente in de gemeentenaam te verwerken. De gemeente werd met name in de 19e eeuw dan ook wel als 'Kedichem en Oosterwijk' betiteld.

Oudere vermeldingen
1396 Kedinghen, 1514 Kekum.

Naamsverklaring
Gaat waarschijnlijk terug op Kedingaheem*, te duiden als heem 'woonplaats' van de lieden van de persoon Kyd(d)a.(1)
* Gereconstrueerde vorm.

Terug naar boven

Ligging

Het dorp Kedichem ligt ZW van de stad Leerdam, NO van de stad Gorinchem en grenst in het Z aan de rivier de Linge, die hier de grens vormt met de provincie Gelderland (kernen Spijk en Heukelum).

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente Kedichem 101 huizen met 595 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp en de gelijknamige polder 61/381 (= huizen/inwoners) en dorp en polder Oosterwijk 40/214. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 350 huizen met ca. 900 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Kedichem is waarschijnlijk rond het jaar 1000 ontstaan op een oeverwal langs de Linge. Omdat het gebied regelmatig overstroomt, is het rond 1100 bedijkt. Het dorp maakt aanvankelijk deel uit van het Land van Arkel en is regelmatig strijdtoneel van grensgeschillen tussen Holland en Gelre. Na 1400 wordt het een schoutambacht binnen het graafschap Leerdam. Voor de verdere bestuurlijke ontwikkeling zie het kopje Status.

Het veer over de Linge naar de Heukelumse buurtschap Vogelswerf is in 1965 opgeheven. Nabijgelegen nog in functie zijnde veren over de Linge zijn W van het dorp het veer Rietveld (buurtschap van Arkel) - Spijk en O van het dorp het veer Oosterwijk - Heukelum.

Dorpshuis De Stoof (met sporthal), het bruisende hart van het dorp, is in 1974 gerealiseerd.

Kedichem krijgt in 1986 onbedoeld en ongewild landelijke bekendheid, als honderden actievoerders op 29 maart een 'verzoeningsbijeenkomst' van de politieke partijen Centrumpartij en Centrum Democraten (CD) in hotel Cosmopolite verstoren. Zij gooien rookbommen en fosforbommen naar binnen waardoor het hotel in brand vliegt. CD-secretaresse Wil Schuurman (die in 1996 trouwt met CD-leider Hans Janmaat) komt bij haar vlucht naar buiten zo ongelukkig terecht dat een van haar benen moet worden geamputeerd. Zie ook de KRO-reportage met betrokkenen van destijds, het NOS-journaal van destijds over de aanslag en de reportage met Wil Schuurman bij Jeroen Pauw 30 jaar na dato. Het hotel is later herbouwd maar staat momenteel al jaren leeg, omdat de eigenaren stellen niet aan de strenge huidige brandveiligheidseisen te kunnen of willen voldoen. Een herbestemming is (ons) nog niet bekend.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- Het Kerkplein is in 2008 gerenoveerd en zodanig heringericht dat het aantrekkelijker is geworden om het plein weer te gebruiken voor bijvoorbeeld markten, feesten en als ontmoetingsplaats..

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Kedichem heeft 3 rijksmonumenten: de kerk, de kerktoren en de boerderij op Lingedijk 111.

Kerk
"Volgens overlevering is de kerk in Kedichem (Kerkstraat 18) door de heren van Arkel gebouwd. Het precieze bouwjaar en de beschermheilige zijn niet bekend. Vanaf 1395 komt de kerk voor in de rekeningen van de Domfabriek en viel zij onder de proosdij van Arnhem. In 1588 ging men over tot de reformatie. De toestand van het gebouw werd in de latere eeuwen steeds slechter. Restaureren deed men tot in de 19e eeuw weinig. Er werd dan ook dikwijls tot sloop overgegaan. Ook déze kerkelijke gemeente besloot om de kerk te slopen, en wel in 1867. De toren stond wel wat uit het lood, maar was kennelijk toch sterk genoeg om gehandhaafd te blijven.

Het oudste nog resterende gedeelte van de kerk is het onderste gedeelte van de steunberen naast de toren. Men denkt dat dit uit de 14e eeuw stamt en dat de toren van oorsprong een open klokkentoren was. Gelet op de stijl en de gebruikte baksteen is de gotische toren in de 16e eeuw in de huidige vorm ontstaan. De ruimten tussen de kerkzaal en de steunberen hebben dienstgedaan als “gevangenis” en “baarhuisje”. Door het verspringen van de steunberen is het “baarhuisje” breder dan de “gevangenis”. In 1820 is tegen de toren een school gebouwd, die in 1975 is afgebroken.

Tussen 1983 en 1985 zijn de kerk en de toren grondig gerestaureerd. De klimop is verwijderd. Het dak is aan beide zijden van nieuwe (asbest)leien voorzien. Inwendig zijn de voorste middenbanken verwijderd en vervangen door stoelen. In de vloer onder de stoelen en onder de banken is elektrische vloerverwarming aangebracht. Onder de ramen zijn elektrische stralers aangebracht. Het oude uurwerk in de toren is vervangen door een modern kwartsuurwerk en het bovenste gedeelte van de spits is vernieuwd. In de toren hangt een luid- en slagklok met een diameter van 105 cm, in 1625 gegoten door P. van Trier.

In 2015 is het voegwerk aan de buitenzijde van de kerk en toren opnieuw gerestaureerd. De gietijzeren ramen zijn gedemonteerd en geconserveerd en van nieuw glas voorzien. Aan de noordzijde is de muurplaat met het daarop aansluitend houtwerk, waar nodig, vervangen. De goten zijn geconserveerd en waar dat niet meer mogelijk was deels vervangen. De asbestleien zijn aan de noordzijde en ook aan de zuidzijde vervangen door nieuwe (zonder asbest). Aan de financiering van de restauratie, die ca. €200.000 heeft gekost, hebben veel - ook niet-kerkelijke - inwoners figuurlijk een steentje bijgedragen. De inrichting van de kerkzaal, banken, preekstoel, predikantenborden en orgelbordes stammen uit de tijd van de bouw van het schip in 1867. Op de muren aan beide zijden van de preekstoel, tegenover de ingang en boven de ingang zijn Bijbelse teksten geschilderd.

Het orgel. In 2003 is na grondige restauratie het rijksmonumentale orgel geplaatst. Het is een mechanisch sleeplade-orgel dat oorspronkelijk in 1735 is gebouwd voor mogelijk een Rooms-Katholieke schuilkerk. In 1794 werd het in de Lutherse kerk in Medemblik geplaatst. In 1858 verhuist het naar de Lutherse kerk in Amsterdam waar het blijft tot 1880. In 1927 komt het terecht in de Hervormde Evangelisatiekapel in Sleen. Waar het tussen 1880 en 1927 staat is onbekend. Tot er in 1976 een elektronisch orgel komt is het in Sleen gebruikt. Eind jaren tachtig koopt de firma Reil het orgel en wordt het opgeslagen tot de restauratie en plaatsing op de huidige locatie in 2003. De bazuinblazende en op de harp spelende engelen zijn vervaardigd door een beeldsnijder uit Deventer en later geplaatst. In 2017 blijken de meeste orgelpijpen aangetast door loodcorrosie en worden ze vervangen door nieuwe pijpen met dezelfde materiaalsamenstelling." (bron: PKN gemeente Kedichem)

- Voormalige pastorie naast de kerk.

- Het oorspronkelijke voormalige gemeentehuis, tevens woning van de burgemeester, dateert uit 1909. De burgemeester wordt overigens gedeeld met buurgemeente Arkel. Nadat in de jaren vijftig de burgemeester en de ambtenaren naar Arkel verhuizen, wordt het grote pand verkocht en een kleiner gemeentehuisje gebouwd, wat tot het einde van het bestaan van de gemeente Kedichem in gebruik blijft.

- De 5 windmolens die tot 1883 de Verenigde Polders Kedichem en Oosterwijk hebben drooggehouden, zijn in 1883 vervangen door een stoomgemaal in het uiterste W van het dorpsgebied, op de splitsing Lingedijk / Rietveld / Hooglandse Tiendweg. Dit gemaal is in 1925 geëlektrificeerd. Het complex bestaat uit een woonhuis op dijkniveau en daaronder de machinekamer. De lagere aanbouw aan de achterzijde diende als ketelhuis. Dit gemaal met maalkolk en sluis verzorgde de bemaling van de Verenigde Polders en de uitwatering naar de Linge.

- Monumentale aspecten van de bebouwing te Kedichem, Oosterwijk en Rietveld (uit het boek De Vijfheerenlanden, uitg. Rijksdienst voor de Monumentenzorg, 1989).

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- Zangvereniging UDI (Uitspanning door Inspanning) is opgericht in 1920. Jaarlijks geven ze op een zaterdag begin april een Lenteconcert in dorpshuis De Stoof. Gratis toegang.

- Koningsdag.

- Jaarmarkt / Rommelmarkt (1e zaterdag van september).

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Het Zuid-Hollands Landschap beheert 29 ha natuurgebied bij Kedichem, en wel rond de spoorlijn bij de buurtschap Achterdijk.

- Jachthaventje aan de Linge.

Terug naar boven

Beeld

- Schilderij van de doorbraak van de Lingedijk bij Kedichem in 1809, door Reinier Vinkeles.

Terug naar boven

Links

- Onderwijs en kinderopvang: - "Basisschool De Sterrenkijker in Kedichem is een openbare basisschool waar kinderen en hun ouders van harte welkom zijn en zich thuis voelen. Met ouders, kinderen en externe instanties werken wij intensief samen. Dit alles doen wij op basis van respect en wederzijds vertrouwen. Wij hebben een open karakter en een enthousiast, betrokken en deskundig team. Wij bieden als school klassikaal, boeiend en passend onderwijs waar veel individuele aandacht is voor iedere leerling. Wij bereiden onze leerlingen voor op hun toekomst en hun rol en verantwoordelijkheid als wereldburgers. Hierbij vinden wij het belangrijk dat er sprake is van een uitstekend pedagogisch klimaat, een veilige schoolomgeving, rust, structuur, waarden en normen.

Wij besteden veel aandacht aan de basisvaardigheden taal, lezen, rekenen en woordenschat. Daarnaast vinden wij het ook belangrijk dat de kinderen al hun talenten tot uiting kunnen brengen. Iedere dag start met een korte ontmoeting tussen kind en leerkracht: een hand en een persoonlijk welkom bij de deur van de klas. Wij zorgen ervoor dat ieder kind zich gezien en gewaardeerd voelt!" Aldus de school op haar site. Het aantal leerlingen van deze kleine dorpsschool zit weer 'in de lift': het leerlingental groeit de afgelopen jaren van 40 richting 50 (beoogd voor medio 2019). De school ziet de kleinschaligheid juist als een voordeel, doordat in combinatieklassen leerlingen van verschillende leeftijden van elkaar leren, en ouders meer bij de school betrokken zijn dan bij grote scholen het geval is.

- Het pand van de basisschool biedt ook onderdak aan Buitenschoolse opvang (BSO) Polderkanjers. "Dagelijks bieden we een activiteit aan, waarbij we zoveel mogelijk afwisselen tussen onder andere creatief, sport en spel, natuur en techniek. Natuurlijk stimuleren we de kinderen om aan deze activiteiten mee toe doen, maar ze hoeven het niet. Als je kind liever speelgoed uit de kast past, een boekje leest of huiswerk maakt, dan mag dat. De BSO is immers vrije tijd, dus niets moet, veel mag."

- Sport: - De baan van Tennisvereniging Kedichem is prachtig gelegen aan de Lingedijk. Misschien heb je er ooit ook wel eens aan gedacht om te gaan tennissen en is het er nooit van gekomen. Dan is deze vereniging een mooie gelegenheid om het eens te gaan proberen, of de draad weer eens op te pakken. Tennis is een sport die niet gebonden is aan vaste tijden en recreatief door jong en ouder kan worden beoefend. Je kunt de sport beoefenen wanneer jou dat het beste uitkomt. De contributie voor een gezin (ongeacht de grootte) bedraagt slechts € 125,- per jaar. Natuurlijk kun je ook individueel lid worden, je betaalt dan € 60.- , jeugdleden (tot 18 jaar) betalen € 30.- . Deze bedragen worden nog verhoogd met € 12,- voor zelfwerkzaamheid (niet voor jeugdleden), wat in de loop van het jaar kan worden terugverdiend. Desgewenst kunnen ze je in contact brengen met een tennisleraar die je de eerste beginselen kan bijbrengen, dan wel die kan helpen om je techniek te verbeteren.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Kedichem. - Overzicht van dopen, trouwen en lidmaten 1713-1813.

Reactie toevoegen